Veelkoppige belastinglobby

Politieke column

De verontwaardiging danste met de schande. Een prominente bierfamilie had een belastingvrijstelling voor de overdracht van minuscule fracties van het eigen bedrijf geritseld. Kamerleden lieten zich inderdaad wel heel erg makkelijk voor dit misplaatste familiefeestje gebruiken, zo bleek uit een analyse van een landelijke krant. Vooral de ongegeneerde kleinzieligheid van de lobby voedde het ongemak. De bedrijvige brutaliteit versus de parlementaire gedweeheid. Mooi dat deze praktijk eens in de openbaarheid komt. Zo werkt dat dus! 

Dit ‘Bavaria-amendement’ gaat als een leeg statiegeldflesje weer heel snel terug naar de brouwerij. Daarmee is het echter niet klaar. De wrevel over de invloedrijke belastinglobby voor specifieke belangen blijft. Er zijn ook nog andere invalshoeken dan Kamerleden wat domme dingen laten doen. Juist die praktijken verdienen minimaal net zoveel aandacht.

De hotemetoten die invoering, uitbreiding en inmiddels handhaving van de BOR bepleiten, opereren niet zelden heimelijk via de organisatie van politieke partijen. Zo meldde een bekende VVD-sponsor zich eens om de familie-eis uit de regeling te bonjouren. Een bestuurder van de ChristenUnie initieerde zelfs uitbreiding van de vrijstelling. En een belanghebbende programvoorzitter zorgde voor gekietel van de BOR in het CDA-verkiezingsprogramma. Niets idealen. Niets partijbeginselen. Particuliere belastingvoordelen ordinair verpakken in een belastingvisie van de partij. Zo werkt dat dus!

Er is ook nog zoiets als een spreadsheetlobby. Haagse beleidsmakers sturen op de presentatie van inkomens- en koopkrachteffecten, waarbij niet het praktijkeffect, maar het modelmatige effect doorslaggevend is. De uitkomst van deze spreadsheetberekening bepaalt de vormgeving van ons belastingstelsel. Heffingskortingen krijgen hierdoor omslagpunten, knikjes en afbouwtrajecten. Overdraagbaarheid is een thema. Evenals verzilvering. Er komt geen prominente familie of gewiekste partijsponsor aan te pas. Dit terugkerende gefriemel heeft echter een veel pregnanter effect dan het geblaas voor een opgezwollen Borretje. 

Officieel kent de inkomstenbelasting een tweeschijvensysteem (voor niet-gepensioneerden), maar dat is louter theorie. De inkomensafhankelijke heffingskortingen zorgen ervoor dat de tweetaks eigenlijk helemaal niet bestaat. Daarnaast zijn er dan ook nog aftrekposten die een ander aftrektarief dan het tabeltarief kennen. En dit alles vloeit dus grotendeels voort uit een spreadsheet.

Een onlangs uitgevoerde evaluatie naar de spaghetti van heffingskortingen en tariefstructuur kent een opmerkelijke uitkomst. Het systeem is zo ingewikkeld gemaakt dat weinig belastingplichtigen er nog iets van begrijpen. Zelfs doorgewinterde fiscalisten zijn niet in staat bij verschillende inkomensniveaus de effectieve tarieven te noemen. Maak een quiz over dit onderwerp en je kunt het prijzengeld gegarandeerd houden.

Tegelijkertijd werkt het systeem best wel goed. Doordat de heffingskortingen en de tariefstructuur verdisconteerd zijn in een geautomatiseerde heffing die grotendeels op het conto komt van werkgevers en uitkeringsinstanties, is er in de uitvoering niet zoveel aan de hand. Deze conclusie is trouwens niet helemaal waar, want het zeer massale finetunen via de aangifte inkomstenbelasting laat zien dat de inhouding van voorheffingen een falend systeem is. Althans, vanuit het perspectief van de burger.

In wezen hebben we een onbegrijpelijk stelsel dat goed uitvoerbaar is. Een halfvol vaasje. Aangezien inzicht in en begrip van belastingen noodzakelijk zijn voor het draagvlak ervan, is dat te weinig. Het is funeste idioterie dat je niet weet, en ook niet goed kunt achterhalen, wat een inkomensstijging van € 1.000 per jaar netto betekent. Iets moet er veranderen, en het liefst snel. 

Wat? De tariefstructuur weer een leidend en zichtbaar element van de inkomstenbelasting maken. Dat betekent waarschijnlijk op korte termijn terug naar meer dan twee schijven in plaats van die verschrikkelijke inkomensafhankelijke kortingen. Daarnaast draai ik mijn plaatje nog maar eens af: verminder het aantal noodzakelijke aangiftes inkomstenbelasting drastisch. Of dit gaat gebeuren? Het is kansrijker als ik mijn column in een spreadsheet weet te wurmen. Want zo werkt dat dus!