TAX3, een thriller waarbij John Grisham verbleekt

Opinie

Al bijna een jaar is in relatieve stilte in het Europese Parlement een speciale commissie aan het werk, die financiële misdrijven, belastingontwijking en belastingontduiking onderzoekt. Deze commissie zet het werk voort van eerdere commissies (TAXE over rulings en de voortzetting van het onderzoek daarvan in TAX2 en PANA) en is ingesteld naar aanleiding van de Lux Leaks, Panama Papers, Football Leaks, Paradise Papers, Cum-Ex en tijdens de onderzoeksperiode de witwasschandalen van banken.

In 2018 zijn er twaalf openbare hoorzittingen gehouden, waarbij een keur van mensen is verhoord. Vertegenwoordigers van bedrijven zoals Google, Facebook, de Kering group, McDonald’s en Nike (Baker & McKenzie weigerde) en van banken zoals de Danske Bank en de ING, terwijl de Pilatus Bank en de ALBV uit Estland verstek lieten gaan. Tweemaal verscheen Eurocommissaris Moscovic voor een gedachtewisseling, ook verschenen Eurocommissaris Jourova (Justitie), dame Hodge (oud-voorzitter van de commissie van Financiën van het VK), de loco-burgemeester van Barcelona en de minister van Financiën van Frankrijk (Bulgaarse ministers weigerden). Er kwamen officials van toezichthouders in lidstaten, officials van de Europese Commissie en de OECD. Er zijn twee workshops en drie factfindingmissies (naar Washington DC, Riga en Isle of Man) georganiseerd. Er verschenen onderzoeksjournalisten en vertegenwoordigers van onderzoeksinstituten. Er zijn vier studies verschenen. Ondanks het feit dat het werk nog niet afgelopen is (in januari 2019 zijn er alweer vier hoorzittingen geweest, over de Slowaakse belastingontduiking, Russische particuliere witwassers, de Deutsche Bank en de vastgoedsector) verscheen er in november 2018 al een ontwerprapport, waarover op 27 februari 2019 gestemd wordt.

Sommige hoorzittingen waren als een luisterboek van een financiële thriller, zoals hoe de politieke wereld in Slowakije verbonden is met een financiële onderwereld, die als businessmodel het stelen van belastinggeld en subsidiegeld van de EU heeft. Een onderzoeksjournalist die dat onderzocht, werd vermoord, zoals al eerder in Malta gebeurde. Of hoe de Russische staat zich ontwikkeld heeft als een autoritaire kleptocratie waarbij Poetin en zijn vertrouwelingen geld witwassen via fiscale constructies en banken en de veiligheid binnen de Europese Unie bedreigen. Ook infiltreren ze in de vastgoedwereld van grote steden, waarop het bestuur van die steden geen grip heeft, met alle sociale consequenties van dien. Of hoe een paspoort van een Europese lidstaat gekocht wordt tegen het aanbieden van investeringen en geld naar de EU doorgesluisd wordt voor criminele activiteiten. Andere hoorzittingen waren formeler, vooral die waarbij officials van overheidsorganisaties en van bedrijven vertegenwoordigd waren. Vertegenwoordigers van banken hielden met elkaar vergelijkbare verhalen. Ze investeerden veel in meer handhavingscapaciteit en opleidingen van het hele personeel om de natuurlijk al aanwezige ethische deugden te versterken.

Of het nu ligt aan het feit dat officials van toezichthouders niet konden ingaan op individuele banken en alleen in algemene lijnen konden aangeven hoe hun toezicht verloopt, er bleef een gevoel achter dat het niet de financiële toezichthouders zijn die de financiële misdrijven en de belastingontwijking ontdekken, maar het vooral de onderzoeksjournalisten zijn die ons daarvan op de hoogte brengen of klokkenluiders zoals de Russische advocaat Magnitsky, die uiteindelijk gemarteld en vermoord werd.

Het draft report on financial crimes, tax evasion and tax avoidance van de commissie ligt er al ondanks het feit dat de commissie haar werk niet afgerond heeft. Er komen nog hoorzittingen en ook een factfindingmissie naar Estland staat op de agenda. Het draft report is geen rapport in traditionele zin, namelijk een samenvatting van het onderzoek met conclusies en aanbevelingen, maar bestaat uit één motie van 32 pagina’s. Dat vergemakkelijkt het lezen niet. Want er zijn veel zinnen die beginnen met ‘having regard to’ and ‘recalls’ en ‘notes that’ enz. Op het ogenblik worden de amendementen verwerkt die ingebracht worden door de verschillende fracties in het Europees Parlement. Er zal op 27 februari 2019 over worden gestemd.

In de motie wordt vooral gevraagd om een versterking en handhaving van de al aanwezige wet- en regelgeving, betere informatie-uitwisseling en samenwerking tussen toezichthouders, betere invulling en vergroting van de toegankelijkheid van UBO-registers (ultimate beneficial owner) voor autoriteiten (maar jammer genoeg niet voor het grote publiek of tenminste journalisten), groter inzicht in de totstandkoming van een zwarte lijst, bescherming van journalisten en klokkenluiders en monitoren van voortgang op de bestrijding van witwassen en belastingontduiking.

Op één van de laatste pagina’s wordt kritiek op de Europese Raad uitgeoefend:

Ten slotte wordt in de motie aangedrongen op onderzoeksbevoegdheden van het Europese Parlement, vergelijkbaar met de enquêtebevoegdheden in nationale lidstaten.

Ik heb veel waardering voor het TAX3 Committee. Het is belangrijk dat aan financiële misdrijven en belastingontwijking een halt wordt toegeroepen. Het gaat niet om klein bier. De Danske Bank heeft 230 miljard dollar witgewassen, waarvan Deutsche Bank 4/5 gedeelte voor zijn rekening heeft genomen. ING schikte voor 775 miljoen euro omdat criminelen jarenlang gebruik konden maken van rekeningen bij de ING zonder dat ING daarvan melding maakte.

De lijst is nog veel langer. Het zou goed zijn als de banken die hun medewerking verleend hebben, beseffen dat het om meer gaat dan om hun bank, het gaat om het beschermen van de veiligheid in een land. Datzelfde geldt voor financiële en fiscale professionals, die adviezen verstrekken aan dubieuze bedrijven en personen. De wetgever heeft hierin ook een belangrijke rol. Daarbij gaat het om versterking van de regelgeving, waarbij ook geld wordt vrijgemaakt voor streng toezicht en serieuze handhaving.