Boekenonderzoek door fiscale farizeeërs

Politieke column

Als de Belastingdienst over boekenonderzoeken begint, krijg ik inmiddels koude rillingen. De overtreder van de belastingwet die speurt naar overtreders van de belastingwet. Nee, deze storm waait niet stilletjes over. Eén column is echt niet genoeg om de misstand bij de dienst te belichten. Het is betonrot van de ergste soort. Waarom? Omdat de clandestiene inhuur van personeel binnen de Belastingdienst operationeel ingeregeld is, zo bleek vorige week (NLF-P 2023/19). Geen slordigheidje dus. Denken dat een RVU-boete kan worden ontlopen over de ruimhartige vertrekregeling was destijds misschien nog een vergissing in eigen voordeel. We hebben het nu over een door de ambtelijke top geaccepteerde stelselmatige praktijk van fiscale ondermijning. 

De minister vergoelijkt het. Zij weet ook niet beter. Maar waar is onze hoop in bange dagen? Waar is belastingstaatssecretaris Van Rij? De bewindsman houdt zich muisstil. De fiscaal jurist beseft natuurlijk dat dit foute boel is. Hij weet dat je niet te dicht bij poep moet komen, want dan ga je zelf stinken. Aan de andere kant is hij wel de man die zou moeten zeggen: wij stoppen direct met het overtreden van de belastingwet.

De staatssecretaris zwijgt laf. Zijn medewerkers kunnen dat niet. Die verrichten boekenonderzoeken en komen bij ondernemers over de vloer. Zij moeten tegen die ondernemers zeggen: u heeft de belastingwet overtreden. Zij moeten vervolgens een correctie doorvoeren en eventueel een boete opleggen. Er is alleen een probleem: medewerkers zijn hun gezag kwijt. Hun geloofwaardigheid is door de ambtelijke top te grabbel gegooid. Zij worden uitgelachen en beschimpt. Goed voorbeeld doet volgen. Slecht voorbeeld maakt ze tot fiscale farizeeërs.

Ergens is het nog een geluk bij een heel ongelukkig ongeluk dat er zo weinig boekenonderzoeken zijn. Je wint eerder de loterij dan dat de Belastingdienst op de stoep staat. Het segment midden- en kleinbedrijf bestaat bijvoorbeeld uit ruim 3 miljoen entiteiten, waarbij een entiteit uit verschillende belastingplichtigen kan bestaan. De Belastingdienst weet uit nadere analyse dat in 31% van de gevallen sprake is van onjuistheid en onvolledigheid in de fiscale verplichtingen. 

Als je via risicoselectie precies vooraf zou kunnen inschatten wie fiscaal zuiver op de graad is en wie een fiscale scheve schaatsrijder is, kun je met ongeveer 1 miljoen boekenonderzoeken alle missers eruit halen. Nu er geen waterdichte selectie is, zijn er dus eigenlijk nog meer onderzoeken nodig. Echter, in dit segment zijn slechts 8.098 boekenonderzoeken uitgevoerd in 2022. Als boekenonderzoek telt trouwens de controlehandeling, waarbij er contact is met de belastingplichtige over de aangifte. Met een paar telefoontjes kun je de cijfers dus ook nog eens vrij eenvoudig oppoetsen. Oh nee, dat doet de Belastingdienst natuurlijk niet, wat denk ik wel…

In de doelgroep midden- en kleinbedrijf wordt per jaar in slechts 0,27% van de gevallen een boekenonderzoek ingesteld. Bij een gelijke verdeling ben je dan eens in de 370 jaar aan de beurt. Zullen we binnenkort weer aan de lat staan? Jazeker, want toen Rembrandt van Rijn aan het schilderen was en Johan de Witt de raadspensionaris van Holland werd, hadden wij de laatste belastingcontrole hier. 

Iemand moet toch intern bij de dienst zeggen: hup, ga eens controleren. Want als 8.098 boekenonderzoeken maar liefst € 520 miljoen correctieresultaat bewerkstelligen, is er heel veel meer te halen. Toch ligt de focus elders. Ruim 1.000 medewerkers van de Belastingdienst hebben in 2022 bijvoorbeeld deelgenomen aan ‘moreel beraadsessies’. Wat dat zijn? Medewerkers die in een leertraject onderling wat zwammen over moreel, over fatsoen en over cultuur. Heel correct hoor, maar het is zo leeg. In een door de top verziekte cultuur van ondermijning van de belastingwet moeten medewerkers de schaamlap van het moreel beraad torsen.