Kont tegen de box

Politieke column

In het coalitieakkoord staat het voorstel om per 2025 een nieuw box 3-stelsel op basis van reëel rendement in te voeren. Terwijl in een keuzedocument al verschillende varianten ter tafel lagen, is een nadere uitwerking van reëel rendement niet gegeven. De onderhandelende partijen lieten het een beetje in het midden hangen. Dat had geen andere reden dan dat talrijke onderwerpen meer aandacht behoefden om een coalitie te smeden. De toekomst van box 3 was in de formatie bijzaak.

Zoals bekend, sorteert belastingstaatssecretaris Van Rij (CDA) vanwege praktische uitvoerbaarheid voor op een vermogensaanwasbelasting. Hij liet dat kort na zijn aantreden in een debat al doorklinken en schreef het half april expliciet in een brief aan de Tweede Kamer. Het klinkt allemaal niet onlogisch, maar er is binnen de coalitie toch opeens ruis ontstaan. Want de grootste coalitiepartij VVD volgt Van Rij niet onverkort. Belastingwoordvoerder Idsinga (VVD) wil namelijk de mogelijkheid van een vermogenswinstbelasting nog nader verkennen. De Jong (D66) en Grinwis (CU) toonden zich gespeeld verontwaardigd. Het was klungelig theater. Interessanter is de mogelijke dieperliggende oorzaak van dit geschil.

Het is vreemd dat Idsinga nu pas met zijn bezwaar komt. Naar eigen zeggen was hij geschrokken door een ambtelijke technische briefing. Daarin werd meegedeeld dat alle registers worden opengetrokken om de vermogensaanwasbelasting per 2025 gerealiseerd te krijgen en dat er momenteel geen andere varianten meer worden onderzocht. Deze boodschap was dus al veel eerder, en bij herhaling, door de belastingstaatssecretaris gegeven. Idsinga sloeg daar echter helemaal niet op aan. Zat hij toen te slapen of is er inmiddels een reden ontstaan om de kont tegen de box te gooien?

Naar die reden is het gissen. Bekend is dat er op het ministerie van Financiën in mei onenigheid is ontstaan tussen de bewindspersonen van CDA en VVD. Dat ging over de etikettering van institutioneel racisme binnen de Belastingdienst. Daar waar toeslagenstaatssecretaris De Vries (VVD) hier huiverig voor was, vooral ook vanwege de negatieve uitstraling richting alle medewerkers, was het CDA-bewindsman Van Rij die deze publieke schandpaal er doorheen drukte. Hij moest daarvoor zelfs twee keer naar de ministerraad komen en creëerde tussendoor (media)druk om het gelijk aan zijn zijde te krijgen. Van Rij slaagde in zijn opzet. Hij kreeg een fiat om namens het kabinet te verkondigen dat sprake is geweest van institutioneel racisme bij de Belastingdienst. Dat zette kwaad bloed bij de medewerkers van de dienst. Maar het zette dus ook kwaad bloed op het departement bij zijn collega van VVD-huize.

Het is niet uitgesloten dat deze clash tussen VVD en CDA over de racismekaart doorwerkt naar box 3. Want waarom zou de VVD het Van Rij gemakkelijk maken op dat dossier? Laat hem maar even peentjes zweten, zo lijkt de gedachte te zijn. In dat licht is het ook amateuristisch dat Van Rij zonder ruggespraak met de coalitiewoordvoerders voor de vermogensaanwasbelasting heeft gekozen. Zoiets bespreek je doorgaans vooraf even, zodat verrassingen achteraf worden voorkomen. Als politiek dier weet Van Rij hoe het werkt, maar kennelijk koos hij ervoor een sondering achterwege te laten. Het had de opstandige opstelling van Idsinga kunnen voorkomen, althans de coalitie had de VVD daarmee publiekelijk om de oren kunnen slaan. Dan was het klaar geweest.

De fijnproever zal genieten van dit politieke krachtenspel, maar evengoed is het gedoe om niks. De eigenlijke boodschap van de technische briefing was namelijk zonneklaar: invoering van een vermogensaanwasbelasting per 2025 gaat helemaal niet lukken. De tijdelijke oplossing die binnenkort in wetgeving wordt vervat, is de uit de prullenbak van Vijlbrief geviste spaarvariant (NLF-P 2022/15). Met die tussenpaus zullen we het langere tijd moeten doen.