Gerelateerde content
- Wet en parlementaire geschiedenis(1)
- Internationale regelgeving
- Lagere regelgeving
- Besluiten(13)
- Jurisprudentie(222)
- Commentaar NLFiscaal(7)
- Literatuur(75)
- Recent(25)
- Kennisgroepstandpunt(8)
- Annotatie wetsgeschiedenis NLFiscaal(5)
Samenvatting
Vanaf 1 januari 2018 sluit het forfaitaire rendement van het inkomen uit vermogen (box 3) dichter aan bij het gemiddelde werkelijke rendement, omdat voor het rendement over het aan het spaardeel toegerekende gedeelte van de grondslag voortaan gebruik wordt gemaakt van actuelere cijfers. De grondslag sparen en beleggen in box 3 wordt toegerekend aan een spaardeel en een beleggingsdeel. Dit systeem sluit weliswaar beter aan bij een vermogensrendementsheffing op basis van werkelijk rendement, maar het is nog geen ‘echte vermogensrendementsheffing’. Volgens Felix Peppelenbosch is het zeer de vraag of die er onder Rutte III echt komt en ook of dit wel wenselijk is.
Opinie
Rutte III wil kiezers tevreden houden
De afgelopen jaren hebben veel belastingbetalers in box 3, vooral de spaarders onder hen, het forfaitaire rendement op vermogen niet gehaald. Veel mensen hebben daardoor het gevoel gekregen belasting te betalen over een opbrengst die er nooit is geweest. Daarom heeft het kabinet aangekondigd toe te willen naar een heffing op het werkelijke rendement als een gewenst eindbeeld voor deze belasting. De box 3-heffing zoals die nu geldt, is een stap in die richting, maar feit is dat nog steeds aanzienlijke verschillen tussen het forfaitaire rendement en de feitelijke rendementen van individuele belastingbetalers kunnen voorkomen.
Om deze kiezers tevreden te houden is daarom in het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ van Rutte III over de vermogensrendementsheffing de volgende passage opgenomen:
Maar gaat het dit kabinet lukken om een ‘echte vermogensrendementsheffing’ in te voeren en is zo’n systeem eigenlijk wel wenselijk?
Waarom is een heffing naar het werkelijke rendement structureel zo problematisch?
De beschikbaarheid van (digitale) informatie is cruciaal voor een moderne belastingheffing. De Belastingdienst moet, en is, meer en meer gaan werken met betrouwbare informatie die geautomatiseerd van derden wordt ingewonnen. Moderne belastingheffing is geautomatiseerde belastingheffing zonder handmatige bewerkingen. De gegevens van derden moeten van zodanige kwaliteit en tijdigheid zijn dat aangiften op termijn zonder tussenkomst van de belastingplichtige zelf kunnen worden afgedaan. Het opvragen van gegevens bij de belastingplichtige wil de Belastingdienst terecht minimaliseren. Niet alleen omdat de Belastingdienst de belastingbetaler niet – zoals vroeger – de hele zondagmiddag boven zijn belastingbiljet gebogen wil zien, maar ook omdat handmatige invoer leidt tot veel gedoe, fouten en zelfs fraude.
Om voor elke belastingplichtige het werkelijke rendement op elk van zijn vermogensbestanddelen vast te stellen, is veel meer informatie nodig dan voor de vaststelling van het forfaitair rendement. Bovendien is deze informatie, in plaats van vroeg in het belastingjaar zelf, nu pas na afloop van het belastingjaar beschikbaar. Voor zover de benodigde informatie door ketenpartners kan worden aangeleverd, zal deze kort na afloop van het jaar geleverd moeten gaan worden om een vooraf ingevulde aangifte per 1 maart mogelijk te maken. Voor bank- en spaartegoeden en effecten die bij financiële instellingen worden aangehouden, zijn de benodigde gegevens in principe bij de ketenpartners aanwezig. Daarnaast zijn bij sommige vermogensbestanddelen veel gegevens niet te ontsluiten, nu niet en niet in de toekomst. Denk aan huuropbrengsten en onderhoudskosten van onroerend goed. Deze gegevens zijn alleen beschikbaar bij de belastingplichtige zelf. Zou je deze vermogensbestanddelen naar hun werkelijke rendement willen belasten, dan ontstaat een enorme administratieve last voor de burger en verslechtert de informatiepositie van de Belastingdienst sterk. Dit is zo’n grote stap terug in de tijd dat dit niet past binnen een modern systeem van belastingheffing.
Er moet daarom worden gezocht naar varianten waarbij heffing op werkelijk rendement geldt voor vermogensbestanddelen waar de Belastingdienst wel voldoende over weet; bank- en spaartegoeden, aandelen, obligaties en aanverwanten, en een goede forfaitaire benadering van het rendement bij de overige vermogensbestanddelen. Dit levert echter behoorlijke uitdagingen op. Twee verschillende regimes voor het belasten van vermogensinkomsten betekent immers dat het voor belastingplichtigen aantrekkelijk wordt om puur gedreven door de belastingheffing hun vermogenspositie te optimaliseren, met minder belastingopbrengst als gevolg. Voor de vermogensbestanddelen waarvan het werkelijke rendement wordt belast, zijn twee hoofdsystemen denkbaar, namelijk een vermogenswinstbelasting en een vermogensaanwasbelasting.
Gevolgen voor de belastingopbrengsten
Inherent aan het systeem van het belasten van werkelijk rendement is dat de belastingopbrengst jaarlijks enorm kan fluctueren, zeker als het mogelijk wordt gemaakt om verliezen te verrekenen met belastingheffing uit eerdere jaren. Uitschieters van enkele miljarden euro’s in de plus of in de min zullen geen uitzondering zijn. In uitzonderlijke gevallen, zoals de financiële crisis, kan het zelfs gaan om uitschieters fors groter dan de huidige opbrengst van box 3. Dit gaat ten koste van de beheersbaarheid en voorspelbaarheid van het EMU-saldo. Dat is een belangrijk nadeel omdat het EMU-saldo een belangrijk ijkpunt is in het (Europese) begrotingsbeleid.
Belasten forfaitair rendement is aan de ene kant kant zo gek nog niet
Een heffing naar werkelijk rendement is niet alleen voor burgers en financiële instellingen complex, maar is ook lastig voor de Belastingdienst. Het is niet zo, zoals wel wordt gesuggereerd, dat het alleen voor de Belastingdienst lastig is en het kabinet het daarom dus niet gaat doen. Het is echter van twee kanten moeilijk. Het is lastig voor de mensen die er verantwoordelijk voor zijn en voor de mensen die het moeten controleren. De aangifte wordt gewoon ingewikkelder en de begrijpelijkheid voor de burger neemt af ten opzichte van het vrij simpele systeem dat we nu hebben. Bovendien kan de Belastingdienst voor een substantiële groep burgers (meer dan 90%) nu vooraf invullen wat er gebeurt. Dat maakt het ontzettend makkelijk; mensen hoeven eigenlijk alleen maar te controleren hoe hun belastingaangifte eruit ziet. Dat is met het belasten van werkelijke rendementen niet meer mogelijk. Voor burgers met buitenlandse vermogensbestanddelen of burgers die te maken krijgen met overlijden, scheiden, immigratie of emigratie kan de Belastingdienst dan niets meer vooraf invullen. De burger zal in die gevallen zelf weer alle gegevens moeten bijhouden en de complexe berekeningen moeten maken, terwijl hij dat al jarenlang niet meer hoefde te doen.
Gaat het Rutte III lukken om een ‘echte vermogensrendementsheffing in te voeren?
De Kamer wil - mijns inziens zonder voldoende kennis van de achterliggende problemen - eigenlijk niet langer wachten met een heffing op basis van het werkelijke rendement, maar het is nog maar de vraag of het dit kabinet gaat lukken. Tijdens de parlementaire behandeling van het pakket Belastingplan 2018 in de Tweede Kamer zei staatssecretaris Menno Snel van Financiën het volgende hierover:
Uitwerking is nog geen invoering; wachten tot sint-juttemis
De woorden van Snel zijn geheel in lijn met de relevante passage uit het regeerakkoord. Daarin wordt inderdaad niet de belofte gedaan van de daadwerkelijke invoering van een ‘echte vermogensrendementsheffing’.
Ik verwacht dan ook niet dat we de komende jaren op dit punt veel van het kabinet kunnen verwachten, maar hoe erg is dat? Er zijn heel veel mensen die alles niet zomaar beleggen. Er zijn ook heel veel mensen die best veel geld hebben, maar dat gewoon netjes op hun spaarrekening houden. Er is heel doelbewust voor het huidige systeem gekozen. Er wordt gewoon forfaitair afgerekend op het moment dat je meer vermogen hebt, omdat je dan geacht wordt meer te beleggen. Dat sluit volgens mij al heel goed aan bij de werkelijkheid. Het is niet helemaal het werkelijke rendement, maar het huidige systeem sluit wel zo veel mogelijk aan bij die systematiek. Bovendien sluit het huidige systeem prima aan op het vooraf invullen van de relevante gegevens door de Belastingdienst en dat is toch ook wat waard. Het heeft er in ieder geval op dit moment alle schijn van dat we onder Rutte III met z’n allen tot sint-juttemis op de invoering van een ‘echte vermogensrendementsheffing’ zullen moeten wachten. Maar hoe erg is dat?
