Emissieloze auto’s zijn geen bedrijfsoverdrachten

Politieke column

Het aantal emissieloze personenauto’s in ons wagenpark stijgt. Of fiscale stroop hiervoor nog steeds nodig is, is de vraag. Eerdere volledig emissieloze bolides (en de hybride voertuigen) hadden de fossiele brandstofslang al ingewisseld voor het fiscale infuus. Het belastingvoordeel zorgde aantoonbaar voor meer milieuvriendelijke auto’s, maar was zeer ondoelmatig en bovendien uiterst kostbaar. Nederland betaalde met de fiscale autosubsidies ongeveer tachtig keer de marktprijs per verminderde ton CO₂.

Toenmalig staatssecretaris Snel van Financiën had een agenda van fiscale vergroening en schaamde zich totaal niet voor de wilde geldsmijterij. Welnee, volgens hem zorgden de voor de schatkist zeer kostbare belastingvoordelen voor een paradigmashift naar emissievrij rijden. Het was dus weliswaar een beetje te duur, maar de extra aandacht voor emissieloos moesten we in onze waardering wel ook meenemen.

Huh? Een dikke drol is evengoed een prachtige parel, zoiets. De D66-bewindsman beweerde het destijds allemaal droogjes in de Kamer. Momenteel zwaait hij de scepter bij de brancheorganisatie voor de olie- en gasindustrie. Een gevalletje: eerst emissieloos lullen, daarna de zakken fossiel vullen.

Inmiddels is het 2023. Er zijn Europese normen en regels die autoproducenten bijkans verplichten binnen enkele jaren alleen nog emissieloze voertuigen te maken. Overheden creëren met vignetten en milieuzones een schrikbewind voor niet-emissieloze auto’s. En burgers zijn milieubewuster dan ooit. Tanken is als roken: het kan eigenlijk niet meer. Bovendien schieten de benzineprijzen door het dak, hetgeen een vlucht vanuit de verbrandingsmotor als vanzelf stimuleert. Waarom in dit krachtenveld nog belastingvoordeel toekennen voor de aanschaf van emissieloze personenauto’s?

Deze vraag is vaker gesteld, en het antwoord is al jarenlang vanuit het ministerie van Financiën: we onderzoeken en monitoren het. Een jolige joker bij het Klimaatakkoord heeft dit onderzoek ‘hand aan de kraan’ genoemd. Ik dacht nog: rapper Kraantje Pappie klust een beetje bij als zzp’er. Want dat kan bij Financiën, zelfs als het in strijd met de wet is. Het zijn echter gewoon de ambtenaren van het ministerie die hun eigen beleid onderzoeken, en vooral kijken of het budgettair binnen onnavolgbare kaders blijft.

Ja, en dan is de conclusie van het ambtelijk onderzoek ook weer heerlijk voorspelbaar: we gaan lekker zo door. Huidig belastingstaatssecretaris Van Rij brandt zijn handen er niet aan. Hij meldt in een van zijn eerste brieven aan de Kamer als demissionair bewindspersoon dat er geen reden is om de belastingvoordelen voor emissieloze personenauto’s te stoppen.

Maar het punt is: er is niet onderzocht of, en zo ja in welke mate, er een causaal verband is tussen de belastingvoordelen en de aanschaf van emissieloze personenauto’s. Als de trend goed is, zo concluderen de onderzoekers, zijn de belastingvoordelen goed. Zonder de belastingvoordelen zou de trend van het stijgende aantal emissieloze personenauto’s exact hetzelfde kunnen zijn. In dat geval is er voor 100% sprake van een deadweight loss, zoals economen zouden zeggen. Oftewel, het is dan weggegooid belastinggeld. Om dat zeker te weten, moet je natuurlijk wel de effectiviteit van de belastingvoordelen onderzoeken.

Als de fiscale bedrijfsopvolgingsregeling (het ‘Borretje’) wordt onderzocht, volgt een heuse ambtelijke kijkoperatie naar de effectiviteit en doelmatigheid. Ook andere fiscale regelingen wordt het vuur na aan de schenen gelegd. Voor milieuregelingen geldt opeens een ander regime. Een vluchtige blik, een instemmende knik en door. Waarom niet hier ook de vinger op de zere plek leggen? In de brief over belastingvoordelen voor emissieloze personenauto’s ontbreekt essentiële informatie over de effectiviteit van de regelingen, of het gebrek daaraan.

De conclusie dat Nederland met fiscale autosubsidies destijds tachtig keer de marktprijs per verminderde ton CO₂-uitstoot betaalde, volgde uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer. Dus niet uit eigen ambtelijke onderzoeken. Daarmee is alles gezegd.