Billenkoekbelasting

Politieke column

Belastingen weerspiegelen de solidariteit van een samenleving. Gemeenschappelijke voorzieningen worden immers grotendeels gefinancierd door belastingen. Belastingbetalers zorgen bovendien voor andermans uitkering, toeslag of tegemoetkoming. Daarnaast is de ‘schoudersterkte’ van belang bij verschillende belastingen, hetgeen tot uiting komt in tariefprogressie, kortingen, vrijstellingen, aftrekposten en andere bijzonderheden. Alles bij elkaar is dit pure solidariteit. In dat licht is de recente politieke oproep voor het invoeren van een solidariteitsheffing vreemd. Want waarom iets invoeren dat er al is?

Schermen met solidariteit moet irritatie verbloemen. Politici ergeren zich namelijk aan omvangrijke winsten van energiebedrijven, terwijl de energierekening van burgers en bedrijven explodeert. Er wordt gesproken over excessieve winsten, en als dat etiket wordt geplakt, is het toontje gezet. Belastingheffing is de stok om deze bedrijven mee te slaan, waarbij de extra opbrengst wordt ingezet om de solidariteit te kietelen (de eventuele opbrengst is trouwens onvoldoende om serieuze compensatie te bieden voor de gestegen energierekening, maar dat terzijde). Mijn punt: belastingheffing is in de kern altijd solidair. Het gaat hier dan ook helemaal niet om solidariteit, maar om het pijnigen van belastingplichtigen. Dus geen solidariteitsheffing, maar een billenkoekbelasting.

Deze belastingvorm waart al langere tijd rond. Zo kregen eerder ‘exhibitionistische zelfverrijkers’ met de belastingheffing over ‘excessieve beloningsbestanddelen’ voor de bühne een fiscaal pak rammel. Kort hierna moesten woningbouwcorporaties een serieuze mep incasseren toen hun grote vermogens in de ogen van jaloerse politici prikten, waarbij de verhuurderheffing als roe fungeerde. En na verschillende reddingsoperaties tijdens de financiële crisis kregen bankiers een tik op de billen met de bankenbelasting. Een aantal milieuheffingen kan eveneens in deze hoek worden geplaatst, want het milieudoel is niet zelden de schaamlap om verlekkerd fiscale pijnprikkels uit te delen.

Maar goed, de billenkoekbelasting voor energiebedrijven is door coalitiepartijen D66, CDA en ChristenUnie en oppositiepartij Volt op de politieke agenda gezet. Het krijgt gemakkelijk bijval, want het zijn nou eenmaal niet de sympathiekste organisaties waar de doorsnee burger veel affiniteit mee heeft. Dat was met de woningbouwcorporaties en banken natuurlijk ook niet het geval. Oftewel: menigeen vindt het misschien prima om deze organisaties fiscaal aan te pakken.

Maar is dat wel zo prima? Het risico bestaat dat het steeds maar uitdelen van billenkoekbelastingen uiteindelijk onze belastingmoraal indeukt. Burgers en bedrijven in ons land hebben weliswaar grote bereidheid hun belastingdeel te voldoen, maar zodra het specifiek aframmelen van (andere) belastingplichtigen usance wordt, ontstaat er toch ook een vijandige sfeer die drukkend kan werken op de belastingbereidheid. Anders gezegd: ik hoef het visitekaartje niet te hebben van een hitsige overheid die belastingplichtigen bij herhaling weinig fraai in het belastingpak naait.

Natuurlijk is het voor de fiscale wetgever volstrekt legitiem belastingen te verhogen of nieuwe belastingen in te voeren. Het is niet altijd leuk, maar met extra belastingheffing is niet zoveel mis. In een steeds veranderende samenleving behoeft ook het belastingstelsel aanpassing. Om breed draagvlak voor belastingen te borgen, moet de belastingwetgever er wel alles aan doen om belastingplichtigen – vanuit hun perceptie – een bijdrage te laten leveren in plaats van ze iets af te pakken. Nu zijn het de energiebedrijven (hoewel het kabinet vanwege praktische bezwaren afhoudend is over invoering van een extra belasting), maar straks zijn het burgers die vanwege jaloezie, afgunst of irritatie een belastingrekening krijgen gepresenteerd.

Voorheen was belastingheffing zo mooi gestoeld op doorwrochte heffings- en verdelingsbeginselen. Deze belastingbeginselen worden weliswaar nog veel gebezigd in toelichtende teksten, maar spelen in de praktijk toch een beetje in de eerste divisie. Voor het echie gaat het daar niet meer om, want in de Haagse politieke eredivisie zijn hele andere motieven doorslaggevend. Een daarvan is helaas de onhebbelijke drang tot het uitdelen van fiscale billenkoek.