Politieke column
De btw op groente en fruit kan snel naar 0%. Daarvoor is helemaal geen aanpassing in de ICT-systemen van de Belastingdienst nodig. Vreemd genoeg hebben politieke kopstukken tijdens de formatiebesprekingen wel te horen gekregen dat de ICT het struikelblok is. Om die reden is in het coalitieakkoord slechts een slap streven opgenomen de btw op groente en fruit ‘op termijn’ naar 0% te verlagen.
De onjuiste suggestie werd eind vorige maand richting Tweede Kamerleden in leven gehouden in een ambtelijke technische briefing over ICT. De bijkans prehistorische staat van het btw-systeem maakt het volgens de specialisten problematisch om in de btw überhaupt aanpassingen door te voeren. Ik geloof het meteen, maar voor een 0%-tarief is een systeemaanpassing dus niet nodig. Deze categorie bestaat namelijk al lang en is ingebed in de systematiek.
Een tariefaanpassing moet echter wel door ondernemers in hun administratie worden verwerkt. In de maand- of kwartaalaangifte kunnen zij vervolgens ter controle (er is immers geen afdracht) hun omzet van geleverde groente en fruit weergeven. Om die reden kan, mits de wetgeving wordt gewijzigd, het 0%-tarief relatief snel worden ingevoerd.
Natuurlijk is een tariefverlaging voor groente en fruit een paternalistische maatregel om consumenten aan te zetten tot gezond eten. Het is zeer de vraag of het tariefvoordeel wel ten goede komt aan consumenten en dus of de maatregel effectief is. Bovendien kan de afbakening bij ‘samengestelde’ producten problematisch uitpakken, omdat alsdan verschillende btw-tarieven op één product van toepassing kunnen zijn. Desgewenst is daar trouwens best een mouw aan te passen, bijvoorbeeld met een fictie (of is dat na de HR-tik over box 3 te gewaagd?).
In theorie betekent meer tariefdifferentiatie ook extra handhavingsinspanning door de Belastingdienst, waarover zorgen bestaan in de uitvoeringspraktijk. Tegelijkertijd moet worden erkend dat handhaving bij bestaande regelingen ook niet altijd mogelijk is en soms deels of geheel niet plaatsvindt (handhavingsillusie).
Enfin, er zijn best goede argumenten om het btw-tarief voor groente en fruit niet op 0% te zetten. Juist de ICT van de Belastingdienst valt daar nadrukkelijk niet onder. Het is kwalijk dat die suggestie wel wordt gewekt. Het kan zijn dat de betrokkenen nog nooit een btw-aangifte hebben gezien en weinig affiniteit met de materie hebben, en dus eigenlijk zomaar wat roeptoeteren. Het kan ook zijn dat betrokkenen heel goed van de btw-hoed en de rand weten, maar de in algemene zin belabberde ICT van de Belastingdienst doelbewust veralgemeniseren als drukmiddel richting de politiek.
Als de top van de Belastingdienst zegt dat niets kan, is het niet raar dat politici denken dat de boel geheel op apegapen ligt. De coalitiepartijen zijn in dit geval gezwicht voor de ambtelijke bombarie, waarmee die missie is geslaagd. Het 0%-btw tarief op groente en fruit komt er voorlopig daarom niet. Daarnaast krijgt de Belastingdienst er deze kabinetsperiode € 290 miljoen extra geld bij.
De politieke wens tot afschaffing van de zogeheten jubelton in de schenkbelasting zit in hetzelfde schuitje. In het hypermoderne − zeer kostbare − nieuwe ICT-systeem kan deze wijziging volgens de Belastingdienst niet op korte termijn worden doorgevoerd. Daarom schoof de coalitie de afschaffing naar 2024. Naar nu blijkt, is door ambtenaren zelf een prioriteitenlijstje gemaakt. Kort gezegd, afschaffing van de jubelton kwam hen niet zo goed uit.
De Belastingdienst is kennelijk vergeten dat in een democratische rechtsstaat niet de uitvoerders maar de politieke besluitvormers over prioritering gaan. Dit mistroostige machtsspel vanuit de Belastingdienst is verwerpelijk. De coalitiepartijen weten inmiddels ook dat ze zijn gepiepeld. Er komt nog een uitgebreide kabinetsbrief over de kwestie, maar de politieke inzet is duidelijk: afschaffing van de jubelton per 2023.
