Help UHT

Politieke column

Premier Rutte en toenmalig Financiënminister Hoekstra waren in tranen toen zij in Rijswijk met gedupeerden van de Toeslagenaffaire spraken. Deze opzichtige huilpartij was meer dan drie jaar geleden. Compensatie moest de pijn van gedupeerden verlichten, maar werd al snel een pleister om politiek falen te maskeren. De Toeslagenaffaire zou in een compensatieaffaire uitmonden, zo betoogde ik eerder. Je zag het misgaan.

Vreemd genoeg krijgt de uitvoering momenteel de volle laag. Nu moet ik zeggen dat ik de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) ook niet echt een toonbeeld van efficiency vind. ‘Het is een grote janboel, het is een dikke zooi’, haal ik de woorden van Kamerlid Nijboer (PvdA) van afgelopen week maar eens aan. Als je meer dan € 60 miljoen aan dwangsommen moet betalen vanwege overtredingen krijg je van Leijten (SP) het logische verwijt dat de organisatie ‘zo traag als dikke stront werkt.’

Als je in heel 2022 met maar liefst 1.379 medewerkers slechts 26.000 dossiers een stationnetje hebt weten door te schuiven (eerste toetsen en afgeronde beoordelingen), lever je voldoende bewijs dat je niet voldoende levert. Trage afhandeling wordt trouwens mede veroorzaakt doordat binnen UHT ook heel veel andere taken om voorrang strijden. Zo is er de kwijtschelding van private en publieke schulden. En er zijn ook nog andere compensatieregelingen.

Toch heeft UHT best goede resultaten geboekt. Van alle aanmeldingen voor compensatie blijkt maar 47% daadwerkelijk als gedupeerde te kwalificeren (terwijl de toetsen echt niet zo streng zijn). De organisatie filtert er met alle getoonde medeleven dus ook heel veel onterechte aanvragen uit, en dat is knap te noemen. Van alle aanmeldingen heeft 96% al een eerste toets gehad, waarbij in 99% van de gevallen aan gedupeerden een vast compensatiebedrag van € 30.000 is overgemaakt.

Daarna loopt het stroever voor gedupeerden die een hoger schadebedrag eisen, maar ook daarbij geldt dat slechts in 10% van de gevallen een extra vergoeding van meer dan € 50.000 wordt toegekend (24% krijgt geen extra compensatie en de rest zweeft er een beetje tussenin). Mijn conclusie: er wordt veel (extra) compensatie gevraagd, maar dat is vaak niet terecht. Het is dus zaak dat UHT scherp blijft opletten.

UHT in de spotlight zetten als oorzaak van het compensatiemoeras pleit de beleidsmakers ten onrechte vrij van de door hen opgetuigde, bijkans onuitvoerbare, compensatieregelingen. Kamerleden mopperen en klagen. Echter, een bruikbare handreiking om uit het moeras te geraken, lees ik nou ook weer niet in de afgelopen week ingediende moties. Ook toeslagenstaatssecretaris De Vries lijkt wel een bankzitter in plaats van een spelbepaler. Goede bedoelingen maken nog geen goed beleid.

Hoe kun je UHT helpen? Gooi bijvoorbeeld het aanmeldloket voor compensatie dicht. Het kabinet verwacht in 2023 nog eens 4.000 nieuwe gevallen, en misschien wel meer, terwijl bekend is dat nieuwe aanvragen steeds vaker onterecht zijn. Als de uitvoering in de touwen hangt, wil je dat soort aantallen er toch niet meer bij hebben?

Volgens mij zijn er goede redenen om het loket te sluiten. Sinds 2019 is er de erkenning dat het is misgegaan bij de kinderopvangtoeslag. Vrij rap na het aftreden van staatssecretaris Snel in december 2019 repte zijn ambtsopvolger al over een compensatiemogelijkheid. Na de snoeiharde conclusies van een parlementaire ondervragingscommissie hing vervolgens het voltallige kabinet-Rutte III in januari 2021 de portefeuilles aan de wilgen. Hoeveel aandacht wil je nog meer hebben voor een onderwerp?

Alle vervelende mediabelangstelling voor UHT nadien heeft daarentegen wel één voordeel gehad: steeds weer opnieuw gratis publiciteit dat er überhaupt een compensatiemogelijkheid is. Deze bekendheid is nu een extra reden om het aanmeldloket snel te sluiten. Laat UHT zich focussen op de voorliggende compensatieverzoeken.