Consensus

Politieke column

De Eerste Kamer hekelde afgelopen week talrijke in de ‘oude’ Tweede Kamer op het Belastingpakket 2024 aangenomen amendementen. Vooral de beperking van de 30%-regeling zou ondoordacht zijn. Senatoren hadden bovendien onvoldoende tijd om de effecten van de laatste fiscale wijzigingen op hun merites te beoordelen. Daags na de oorvijg uit de Senaat gaf een meerderheid in de ‘nieuwe’ Tweede Kamer via een ingediende motie juist een aanwijzing aan de Eerste Kamer om de spreidingswet voor asielzoekers niet te behandelen gedurende de formatie. Een rare figuur natuurlijk. Na kritiek verdween de aanwijzing snel uit de motie.

Ik zeg niet dat de oorvijg en de aanwijzing met elkaar te maken hebben, maar er is wel duidelijk wat wrijving waarneembaar tussen beide Kamers. Erg is dat niet. Het is eigenlijk vooral verfrissend. De Eerste Kamer heeft het volste recht om de haar voorgelegde wetgeving en de rol van de Tweede Kamer daarbij te bekritiseren. Dat is zo ongeveer het bestaansrecht van de ‘Chambre de réflexion’.

Het is echter vooral belangrijk te benadrukken waar beide Kamers exact gelijk over denken. Kort gezegd: het belastingpakket is niet te doen. De grote omvang van het aantal fiscale wijzigingen en de snelheid van de parlementaire behandeling staan volstrekt haaks op het streven kwalitatief deugdelijke belastingwetgeving af te leveren. De gevoelde noodzaak om de inhoudelijke beleidswijzigingen te steunen, worstelt bij Kamerleden met hun afkeer om wetgeving door de strot geduwd te krijgen. Meestal wint de noodzaak het van de afkeer.

Demissionair belastingstaatssecretaris Van Rij erkende ook te worstelen met deze praktijk. Hij gaf aan zijn best te hebben gedaan met het vroegtijdig overleggen van een fiscale wetgevingsagenda. Bovendien is bij Voorjaarsnota al aangekondigd welke nieuwe maatregelen in het belastingpakket zouden prijken. Daarmee zijn voorgenomen wijzigingen inderdaad op hoofdlijnen wat eerder kenbaar, hoewel details daarbij nog ontbreken.

Tegelijkertijd schermde de bewindsman met het belastingpolitieke krachtenveld. Spreiding van belastingwetgeving over het jaar is weliswaar een streven, maar laat zich inhalen door de harde realiteit van nationale en internationale politieke wensenlijstjes. Koopkrachtbehoud, energiecompensatie, de strijd tegen belastingontwijking en veel andere thema’s monden uit in wijzigingen van het belastingstelsel, die eerder vandaag dan morgen realiteit moeten zijn. De ‘Belasting zonder wet’ is helaas ook zo’n verschrikkelijk product van het eerder op de bestemming willen zijn dan je vertrekt.

Het misverstand blijft echter maar bestaan dat het Belastingplan het broertje is van de Miljoenennota (en de begrotingswetten). Dat is niet zo. Begrotingswetten zijn voor 99% bestendiging van bestaand beleid. De begroting is nodig voor de autorisatie van uitgaven en geeft informatie over ontvangsten. Bijna alle belastingwetten hebben daarentegen doorlopende werking en hoeven niet jaarlijks geaccordeerd te worden. Het belastingpakket is voor 100% een wijzigingswet van bestaand beleid. Er is geen budgettaire noodzaak voor dit jaarlijkse belastingpakket. Uit mijn eerder onderzoek naar de periode 1993-2020 blijkt dat de budgettaire impact van het belastingpakket op de totale belasting- en premieontvangst van het aankomende jaar gemiddeld slechts 0,9% is.

Volgens de belastingstaatssecretaris is het moment suprême het uitspreken van de Troonrede op de derde dinsdag van september. Daardoor gaat de belastingpakkettrein pas zo laat in het jaar rijden. Hij ziet het niet gebeuren dat een belastingpakket voor de zomer wordt ingediend. Toch kan dat ritme best doorbroken worden. Nergens is verplicht voorgeschreven dat op Prinsjesdag een belastingpakket het levenslicht moet zien.

Indiening van een belastingpakket op Prinsjesdag is sinds 2002 staande praktijk geworden (daarvoor was indiening zelfs nog later). Zoiets kun je best veranderen naar een eerdere datum, of zelfs gewoon stoppen. Jazeker, dat is een serieuze ingreep in de bestaande wetgevingskalender. De formatie lijkt mij een uitstekende gelegenheid om hier afspraken over te maken.