Inspecteur mag ten aanzien van opzet of grove schuld van standpunt veranderen als hij daarmee de procesbelangen van de contribuabele niet schaadt NLF

Gerelateerde content

Wet en parlementaire geschiedenis(3)
Internationale regelgeving
Lagere regelgeving
Besluiten
Jurisprudentie(125)
Commentaar NLFiscaal(3)
Literatuur(4)
Recent(1)

Op cassatie van de Staatssecretaris leert de Hoge Raad dat tussen opzet en grove schuld een zodanig verschil bestaat dat de inspecteur vooraf moet meedelen welk van beide hij ten laste legt. Overigens is "opzet en subsidiair grove schuld" ook goed. Daarmee is echter niet alles gezegd. Een inspecteur had X medegedeeld dat hij met verhoging zou navorderen omdat X opzettelijk bij het in aftrek gebrachte bedrag wegens verhuiskosten geen rekening had gehouden met de door de werkgever verstrekte onbelaste verhuiskostenvergoeding. Na een reactie van X had de inspecteur het op grove schuld gehouden zonder dat echter aan X mede te delen. Dat leidt alleen dan tot nietigheid van de boete als X daarmede in zijn verdediging in bezwaar en beroep is geschaad.

Conclusie Advocaat-Generaal van den Berge

Edelhoogachtbaar College,

1. Inleiding.
1.1. Het cassatieberoep is gericht tegen de uitspraak van het gerechtshof te 's-Hertogenbosch (het Hof) van 11 september 1998, nummer 96/2758. Het beroep is ingesteld door de staatssecretaris van Financiën (de Staatssecretaris).
1.2. De belanghebbende is in 1992 in verband met de aanvaarding van een nieuwe dienstbetrekking verhuisd vanuit Q naar Z. In verband met deze verhuizing heeft de belanghebbende in zijn aangifte een bedrag van ƒ 14.208,-- als aftrekbare verhuiskosten op zijn inkomen in mindering gebracht. Van zijn werkgever heeft de belanghebbende ter zake van die verhuizing een onbelaste vergoeding ontvangen van ƒ 17.600,04.
1.3. De Inspecteur (het hoofd van de eenheid van de Belastingdienst Particulieren P) volgde aanvankelijk de aangifte. Bij brief van 17 november 1995 deelde hij de belanghebbende echter mee dat hij hem over 1992 een navorderingsaanslag zou opleggen, in verband met het - gelet op de ontvangen vergoeding - ten onrechte afgetrokken bedrag aan verhuiskosten. De navorderingsaanslag zou volgens die mededeling worden verhoogd met een boete van 100%, waarvan 50% zou worden kwijtgescholden.
Voor die boete gaf de Inspecteur als motivering:
"Het is niet aannemelijk dat u te goeder trouw (de vergoeding) niet hebt betrokken in de inkomstenbelasting. Naar mijn mening is sprake van opzet."

1.4. De belanghebbende ontkende daarop, dat van opzet sprake was geweest.
1.5. Met dagtekening 28 juni 1996 heeft de Inspecteur een navorderingsaanslag opgelegd waarin een verhoging van 100% is begrepen waarvan 75% werd kwijtgescholden. Tot de stukken behoort een kopie van het aanslagbiljet. Dat biljet bevat geen redengeving van de verhoging.
1.6. Bij brief van 4 juli 1996 gaf de Inspecteur met betrekking tot de toegepaste verhoging te kennen dat sprake was van een - aan grove schuld gelijk te stellen - ernstige verwijtbaarheid.
1.7. Bij brief van 9 juli 1996 maakte de belanghebbende bezwaar tegen de verhoging. Hij bestreed daarin dat sprake was geweest van ernstige verwijtbaarheid of grove schuld.
1.8. De uitspraak op het bezwaarschrift houdt in:
"(...) Horen
Op 11 oktober 1996 is het bezwaarschrift mondeling met u besproken.
Beoordeling van uw bezwaar
Ik ben van mening dat de boete terecht is opgelegd. Voordat de aangifte inkomstenbelasting 1992 was ingediend, bent u er middels een briefwisseling op gewezen dat de vergoeding voor verhuiskosten in mindering moet worden gebracht. De vergoeding was toen ook reeds genoten. Er is derhalve geen reden aanwezig de boete te laten vervallen. (...)."

1.9. In zijn beroepschrift aan het Hof stelde de belanghebbende (blz. 1, pt. 1):
"Er werd mij medegedeeld dat de boete is opgelegd wegens "ernstige verwijtbaarheid en grove schuld"."

De belanghebbende bestreed vervolgens dat daarvan sprake was geweest. In een later stadium heeft de belanghebbende de rechtsstrijd uitgebreid en heeft hij ook aangevoerd dat de Inspecteur niet had voldaan aan de in art. 6, derde lid, aanhef en onderdeel a van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM)( 1) opgenomen mededelingsplicht (uitspraak Hof, o. 3.1 en 4.2).
1.10. Het Hof heeft de belanghebbende in het gelijk gesteld. Het heeft de uitspraak van de Inspecteur op het bezwaarschrift vernietigd en de in de navorderingsaanslag begrepen verhoging verminderd tot nihil.
1.11. In cassatie bestrijdt de Staatssecretaris die uitspraak met één middel.
1.12. De belanghebbende heeft het middel bij vertoogschrift bestreden.

2. Mededeling verhoging
2.1. Art. 6, lid 3 EVRM luidt, voor zover hier van belang:
"Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, heeft in het bijzonder de volgende rechten:
a. onverwijld, (…) in bijzonderheden, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging;
b. te beschikken over de tijd en de faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding van zijn verdediging (...)".

2.2. HOGE RAAD 20 december 1989, BNB 1990/102 m.nt. L.F. Ploeger( 2) overwoog, inzake de mededeling van een verhoging bij naheffing ex art. 21, eerste lid, (oud) AWR:
"dat, naar het bepaalde in (art.) 6, lid 3, letter a EVRM meebrengt, de gronden waarop het opleggen van een verhoging berust, in bijzonderheden en uiterlijk op het tijdstip van oplegging van de aanslag waarin de verhoging is begrepen, aan de belastingplichtige moeten worden meegedeeld (...)."

Idem HOGE RAAD 10 juni 1992, BNB 1992/274, na conclusie A-G Van Soest( 3) inzake een verhoging ex art.18, lid 1 (oud) AWR, overwegend:
"(art. 6, lid 3, letter a) EVRM geeft aan degene die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, het recht onverwijld, in bijzonderheden, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging. Dit brengt mee dat de inspecteur de belastingplichtige aan wie hij op grond van (art.) 18, lid 1, of (art.) 21, lid 1, eerste volzin, (AWR) een verhoging oplegt, kenbaar moet maken op grond van welke feiten en omstandigheden hij van oordeel is dat te weinig belasting is geheven, en dat zulks aan opzet of grove schuld van de belastingplichtige is te wijten. (...)."

2.3. Aan die mededelingsplicht wordt niet voldaan (HOGE RAAD 19 december 1990, na conclusie A-G Van Soest, BNB 1991/176 m.nt. P. den Boer( 4))
"door de enkele vermelding op het aanslagbiljet van het bedrag van de opgelegde verhoging alsmede van het kwijtgescholden bedrag, ook niet wanneer de belastingplichtige nadat het aanslagbiljet hem heeft bereikt nog informatie ontvangt over de gronden waarop de verhoging berust. (...). "

2.4. In dat geval was die informatie door de inspecteur kennelijk pas in de beroepsfase (in zijn vertoogschrift of in zijn conclusie van dupliek) verstrekt. In het geval van BNB 1990/102 had de inspecteur de gronden voor de verhoging pas uiteengezet in zijn uitspraak op het tegen de naheffingsaanslag ingediende bezwaarschrift (zie BNB 1990/102, blz. 828, r. 42/3).
2.5. Dat op dit punt een strenge eis wordt gesteld wordt naast de tekst van de EVRM-bepaling ('onverwijld') gerechtvaardigd door de omstandigheid dat de boete wordt opgelegd door de administratie en die boete, ook al kan de verschuldigdheid vervolgens in rechte worden bestreden, in beginsel kan worden ingevorderd [Europese Commissie voor de Rechten van de Mens (ECRM) 6 maart 1989, zaak Källander, nr. 12 693/87, BNB 1997/5 en HOGE RAAD 9 oktober 1996, BNB 1997/6 m.nt. M.W.C. Feteris).( 5) De omstandigheid dat de belastingplichtige eerst een bezwaarfase moet doorlopen voordat hij zijn klacht - ook wat de verhoging betreft - aan de rechter kan voorleggen, rechtvaardigt natuurlijk niet dat hij verstoken zou mogen blijven van behoorlijke informatie over de reden en de aard van de beschuldiging.
2.6. Wordt de verhoging vooraf aangekondigd en kan de belastingplichtige daarop reageren [art 17 (oud) AWR], dan kan de inspecteur naar mijn mening de gronden en de aard van de beschuldiging naar aanleiding van die reactie aanpassen. De wijzigingen moeten dan uiteraard behoorlijk worden meegedeeld. In die zin ook (in 1992) Wattel.( 6)
2.7. Volgens Wattel zou echter op grond van analogie met art. 313, tweede lid Sv kunnen worden betoogd dat de inspecteur de beschuldiging na het opleggen van de navorderings- of naheffingsaanslag niet meer mag veranderen. In de laatste zin ook Feteris die in 1993 stelde( 7):
"(blz. 429) De eis dat de inspecteur de feitelijke gronden voor de boete aan de belastingplichtige moet meedelen, en wel uiterlijk bij het op leggen van die boete, (...) brengt met zich mee dat de inspecteur de boete in een later stadium niet met wezenlijk andere feiten mag onderbouwen (...).
(blz. 431) Aangezien de Hoge Raad niet toestaat dat de gronden van de verhoging na het opleggen daarvan worden toegelicht, is het (...) ook niet geoorloofd dat de inspecteur na het opleggen van de verhoging een andere (eventueel subsidiaire) juridische onderbouwing daarvan geeft. (...)."

2.8. Feteris wijst er overigens op dat het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en de ECRM zich in wat hij aanduidt als 'traditionele strafzaken' wat betreft de aanpassing van de telastelegging niet erg streng opstellen als de betrokkene maar voldoende gelegenheid wordt geboden om zich tegen de - gewijzigde - aanklacht te verdedigen.( 8) Hij steunt echter de strengere toepassing die Uw Raad ten aanzien van fiscale boeten heeft gekozen, omdat de regeling van de bezwaarfase te weinig garanties biedt voor een behoorlijke behandeling van het bezwaar, de fiscale procedure in hoofdzaak een schriftelijke procedure is en de gekozen 'harde lijn' een preventief effect heeft.( 9)
2.9. HOGE RAAD 9 maart 1994, na mijn conclusie, BNB 1994/165 m.nt. J.P. Scheltens( 10) betrof een geval waarin een verhoging die op grond van art. 21, eerste lid, eerste volzin (oud) AWR was opgelegd wegens het niet voldoen van een belastingschuld in de uitspraak op het bezwaarschrift werd gewijzigd in een verhoging ex art. 22 (oud) AWR wegens het niet tijdig betalen van de verschuldigde belasting. Uw Raad achtte art. 6, lid 3 onder a EVRM niet geschonden nu uit de uitspraak op het bezwaarschrift bleek dat de aard van de boete was gewijzigd (BNB 1994/165, o. 5.9 j° 5.3) en dat
"(…) door een (dergelijke) handelwijze (…) de toegang tot de rechter op geen enkele wijze wordt belemmerd noch aan de mogelijkheid tot het voeren van verweer en tot de beoordeling daarvan door de rechter te kort wordt gedaan".

2.10. Bij die beslissing kan een rol hebben gespeeld dat de inspecteur in dat geval - in theorie - ook de oorspronkelijke aanslag had kunnen vernietigen en een nieuwe aanslag ex art. 22 (oud) AWR had kunnen opleggen, waarbij hij dan de reden voor die verhoging had kunnen aangeven (zie de noot van Scheltens, BNB 1994/165, blz. 1174, r. 45-54). De in dit arrest gevolgde benadering leent zich echter naar mijn mening ook voor toepassing in andere gevallen. Uit de omstandigheid dat de wetgever, ook als de belastingaanslag een verhoging bevat, voorafgaand aan openstelling van beroep op de rechter een bezwaarfase heeft ingelast, volgt dat hij de inspecteur de mogelijkheid heeft willen bieden om de grondslag van de verhoging op basis van de door de belastingplichtige ingebrachte bezwaren, opnieuw te overwegen. De inspecteur kan dus, als hij bij nader inzien tot het inzicht komt dat er geen sprake was van opzet maar van grove schuld, de motivering van de verhoging wijzigen. Vervolgens zal hij ook het besluit tot kwijtschelding van de verhoging aanpassen aan die gewijzigde visie. In de opvatting van Feteris valt naar mijn mening moeilijk te verklaren, dat de inspecteur dat laatste wel is toegestaan, maar het eerste niet. Uiteraard zal de inspecteur de wijziging van de aard van het verwijt behoorlijk moeten meedelen maar als hij dat doet, bestaan daartegen gelet op de tekst en strekking van art. 6 EVRM geen bezwaren omdat de belastingplichtige tegen die uitspraak op het bezwaar vervolgens in beroep kan komen bij het gerechtshof (zie HOGE RAAD 9 maart 1994, BNB 1994/165, o. 5.10, geciteerd in par. 2.9, slot).
2.11. Een volgende vraag is of de inspecteur zijn standpunt ook nog in de beroepsfase zou kunnen wijzigen. Op zichzelf genomen acht ik dat niet uitgesloten( 11), al kan dat natuurlijk alleen als de belastingplichtige voldoende gelegenheid wordt geboden om die gewijzigde opvatting te bestrijden (vgl. art. 6, lid 3 onder b EVRM). Anders dan Feteris meen ik dat de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken (WARB) de rechter daartoe voldoende mogelijkheden geeft (vgl. o.a. art. 9, lid 1 WARB) om de belastingplichtige dan in staat te stellen om zich te verdedigen.
2.12. Volgens HOGE RAAD 19 december 1990, BNB 1991/176 kan de verhoging, als aan de mededelingsplicht niet is voldaan, niet in stand blijven. Anders Van Soest die in zijn conclusie voor HOGE RAAD 10 juni 1992, BNB 1992/274 betoogde:
"7.1. (…) op grond van de strekking van art. 6, lid 3, aanhef en letter a, EVRM (behoeft) niet zonder meer aangenomen (…) te worden, dat, indien de vereiste mededeling niet, niet volledig of niet onverwijld is gedaan, de gehele verhoging zou behoren te vervallen.
7.2. Veeleer zou ik willen aannemen, dat de rechter in dat geval moet onderzoeken of de aangeslagene daardoor in zijn verdediging geschaad is, en slechts indien dat onderzoek uitwijst dat de aangeslagene in dat opzicht benadeeld is, de verhoging behoort te matigen of te doen vervallen."

Hij herhaalde die opvatting in par. 6.15 van zijn conclusie voor HOGE RAAD 21 oktober 1992, BNB 1993/8 m.nt. Den Boer. En in par. 11.11 van zijn conclusie voor HOGE RAAD 10 februari 1993, BNB 1993/138 m.nt. Den Boer. Van Soest wordt in die opvatting gesteund door Wattel( 12) en Geppaart.( 13) Ik deel hun mening dat de verhoging slechts dient te vervallen, indien en voor zover de belastingplichtige door het verzuim van de inspecteur in zijn mogelijkheden tot verdediging is geschaad. Uw Raad behoefde zich over dat punt in de zojuist vermelde arresten niet uit te spreken.

4. De bestreden beslissing
Het Hof heeft vastgesteld dat de Inspecteur zijn opvatting over de aard van het verwijt heeft gewijzigd (grove schuld in plaats van opzet; o. 4.3). De brief van 4 juli 1996 waaruit die wijziging blijkt, kan volgens het Hof niet gelden als een tijdige mededeling van de gronden van de verhoging (o. 4.4). Daaruit heeft het Hof afgeleid dat art. 6, lid 3 onder a EVRM was geschonden en dat de verhoging daarom diende te vervallen (o. 4.5).

5. Beoordeling van het middel
5.1. In zijn beroepschrift in cassatie betoogt de Staatssecretaris:
"Het Hof is van oordeel dat de inspecteur niet heeft voldaan aan zijn mededelingsplicht als bedoeld in (art.) 6, derde lid, aanhef en onderdeel a, van het EVRM, omdat in de brief van 17 november 1995 staat aangegeven dat belanghebbende opzet wordt verweten en aan belanghebbende niet tijdig een mededeling is gedaan dat die opvatting is gewijzigd en dat belanghebbende grove schuld wordt verweten. Dit oordeel berust (…) op een onjuiste rechtsopvatting. (Art.) 6, derde lid, aanhef en onderdeel a, van het EVRM verlangt dat er mededeling wordt gedaan van de aard en de reden van de beschuldiging op grond waarvan een verhoging zal worden opgelegd. Dit artikel eist niet een onverwijlde mededeling van de omvang van de op te leggen verhoging. (…)."

5.2. Uit dit betoog maak ik op dat de Staatssecretaris de vraag of sprake is van opzet of van grove schuld slechts van belang acht voor de beoordeling van het besluit om de verhoging in een bepaalde mate kwijt te schelden. Die opvatting is onjuist. De verhoging kan weliswaar volgens art. 18 (oud) AWR worden opgelegd zowel bij de aanwezigheid van opzet als in het geval van grove schuld, maar de belastingplichtige heeft er recht op dat de exacte aard van het verwijt aan hem wordt meegedeeld. Alleen dan kan hij zich zonodig naar behoren verweren.
5.3. Voorzover de Staatssecretaris wil betogen dat de Inspecteur met zijn brief van 17 november 1995 aan de mededelingsplicht had voldaan ook al wijzigde hij later de aard van de beschuldiging van 'opzet' in 'grove schuld', wijs ik die opvatting af. Als de inspecteur de grondslag waarop de verhoging berust, wijzigt, dient hij - dat volgt uit hetgeen ik in par. 5.2 stelde - dat aan de belastingplichtige mee te delen.
5.4. Derhalve faalt het middel.

6. Beschouwing ambtshalve
6.1. Het Hof heeft weliswaar terecht overwogen dat de brief van 4 juli 1996 waaruit bleek dat de Inspecteur zijn opvatting over de aard van het verwijt had gewijzigd niet kan gelden als een tijdige mededeling van de aard en de gronden van de beschuldiging als bedoeld in het arrest HOGE RAAD 20 december 1989, BNB 1990/102, maar het heeft daaruit ten onrechte zonder meer de conclusie getrokken dat art. 6, lid 3 onder a EVRM was geschonden en dat de verhoging diende te vervallen. Die conclusies acht ik in gevallen als de onderhavige alleen gerechtvaardigd als de belastingplichtige door het niet tijdig doen van die aanvullende mededeling in zijn verdediging is geschaad.
6.2. Uit de stukken en de uitspraak van het Hof blijkt niet dat de belanghebbende dat heeft gesteld. Ik ben daarom van mening dat de uitspraak van het Hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. De uitspraak van het Hof moet worden vernietigd. De zaak dient vervolgens te worden verwezen voor behandeling van de stelling van de belanghebbende dat het niet aan grove schuld was te wijten dat aanvankelijk te weinig belasting is geheven.

7. Conclusie
Bevindend, dat het middel faalt, maar ambtshalve bevindend dat de bestreden uitspraak niet in stand kan blijven, concludeer ik tot vernietiging van die uitspraak en tot verwijzing van de zaak naar een ander gerechtshof ter verdere behandeling en beslissing.

De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden,

(a-g)
1 Verdrag van 4 november 1950, Trb. 1951, 154; herziene vertaling Trb. 1990, 156.
2 FED 1990/142 m.nt. J.A. Smit, VN 1990, blz. 897, pt. 6, WFR 1990/5916, blz. 793 m.nt. B.G. van Zadelhoff.
3 VN 1992, blz. 1867, pt. 7; FED 1992/669 m.nt. P.J. Wattel.
4 FED 1991/488 m.nt. F.J. Streppel; VN 1991 blz. 1094, pt. 3.
5 Vgl. ook Feteris, Fiscale administratieve sancties en het recht op een behoorlijk proces, 1993, o.a. blz. 306, 357/8, 424.
6 Vgl P.J. Wattel, FED 1992/669 blz. 2383 par. 3.
7 A.w. blz. 429 en 431/2
8 A.w. blz. 422/3, 431/2.
9 A.w. blz. 424 e.v. en 441.
10 FED 1994/499 m.nt. G. Groen; VN 1994 blz. 1154, pt. 21.
11 Vgl. ook par. 4.3.6 van mijn conclusie voor HOGE RAAD 17 augustus 1998, BNB 1998/329 m.nt. J.A.G. van der Geld; FED 1998/726 m.nt. G.T.K. Meussen.
12 FED 1992/669, blz. 2385/6 pt. 6 en BNB 1992/369, blz. 2311.
13 Ch.P.A. Geppaart, WFR 1994/6122, blz. 1480/1.

Arrest
BB
gewezen op het beroep in cassatie van de Staatssecretaris van Financiën tegen de uitspraak van het Gerechtshof te ‘s-Hertogenbosch van 11 september 1998 betreffende de aan X te Z voor het jaar 1992 opgelegde navorderingsaanslag in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen.

1. Aanslag, navorderingsaanslag, bezwaar en geding voor het Hof
Aan belanghebbende is aanvankelijk over het jaar 1992 een aanslag inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen opgelegd naar een belastbaar inkomen van ƒ 58.194,--.
Vervolgens is hem over dat jaar een navorderingsaanslag opgelegd naar een belastbaar inkomen van ƒ 72.223,--, met een verhoging van 100 percent van de nagevorderde belasting, welke verhoging de Inspecteur direct bij de vaststelling van de navorderingsaanslag tot op 25 percent heeft kwijtgescholden.
De navorderingsaanslag en het kwijtscheldingsbesluit zijn, na daartegen gemaakt bezwaar, bij uitspraak van de Inspecteur gehandhaafd.
Belanghebbende is van de uitspraak van de Inspecteur in beroep gekomen bij het Hof. Het Hof heeft die uitspraak vernietigd en de navorderingsaanslag verminderd in dier voege dat de daarin begrepen verhoging vervalt. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

2. Geding in cassatie
De Staatssecretaris van Financiën heeft tegen de uitspraak van het Hof beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
Belanghebbende heeft een vertoogschrift ingediend.
De Advocaat-Generaal Van den Berge heeft op 30 maart 1999 geconcludeerd tot vernietiging van ‘s Hofs uitspraak en verwijzing van de zaak naar een ander gerechtshof ter verdere behandeling en beslissing.

3. Beoordeling van het middel
Bij de totstandkoming van het Wetboek van Strafrecht heeft de wetgever, zoals uit de geschiedenis daarvan blijkt, de begrippen opzet en schuld in de zin van culpa gezien als onderscheiden begrippen. Zulks is ook thans nog de heersende opvatting. Uit de ontstaansgeschiedenis van de artikelen 18 en 21 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR), waarin is bepaald dat behoudens voor zover het niet aan opzet of grove schuld van de belastingplichtige is te wijten dat aanvankelijk te weinig belasting is geheven, bij het vaststellen van een navorderingsaanslag of naheffingsaanslag een verhoging wordt begrepen, blijkt niet dat de wetgever van die opvatting heeft willen afwijken. Derhalve kan niet worden gezegd dat in een beschuldiging dat het aan opzet van een belastingplichtige is te wijten dat te weinig belasting is geheven, besloten ligt dat hem te dien aanzien grove schuld wordt verweten, zodat hij ook daarmee bij de voorbereiding van zijn verdediging rekening zou kunnen houden. Tegen deze achtergrond houdt het in artikel 6, lid 3, aanhef en onder letter a, van het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) neergelegde recht van een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, om onverwijld en in bijzonderheden op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging, mede in dat de inspecteur de belastingplichtige aan wie hij - voorheen: met toepassing van artikel 18, lid 1, of artikel 21, lid 1, eerste volzin, van de AWR - een verhoging wil opleggen, kenbaar moet maken niet alleen aan welke feitelijke gedragingen van de belastingplichtige naar het oordeel van de inspecteur is te wijten dat te weinig belasting is geheven, maar ook of die gedragingen naar zijn oordeel moeten worden gekwalificeerd als opzet, dan wel (desgewenst: subsidiair) als grove schuld. Het middel, dat van een andere opvatting uitgaat, faalt.

4. Ambtshalve aanwezig bevonden grond voor cassatie
4.1 In het onderhavige geval heeft de Inspecteur vóór het tijdstip van vaststelling van de aanslag waarin de verhoging is begrepen aan belanghebbende kenbaar gemaakt welke feitelijke gedraging hem werd verweten - kort gezegd het in aftrek brengen van verhuiskosten, zonder daarbij een ontvangen onbelaste verhuiskostenvergoeding in aanmerking te nemen - , en hem ook medegedeeld dat een verhoging zou worden opgelegd, zij het dat de Inspecteur daarbij aanvankelijk te kennen heeft gegeven dat het naar zijn oordeel aan belanghebbendes opzet te wijten was dat te weinig belasting was geheven. Nadat belanghebbende op die mededeling had gereageerd, is de Inspecteur van mening veranderd en heeft hij bij de vaststelling van de aanslag, maar zonder daaraan voorafgaande nadere mededeling daarover aan belanghebbende, de boete gebaseerd op de aanwezigheid van grove schuld en dit vervolgens aan belanghebbende medegedeeld.
4.2 Het Hof is kennelijk ervan uitgegaan dat de enkele omstandigheid dat de Inspecteur deze laatste kwalificatie niet reeds vóór het tijdstip van vaststelling van de aanslag waarin de verhoging is begrepen aan belanghebbende heeft medegedeeld, doch eerst daarna, zonder meer leidt tot de gevolgtrekking dat de boete niet in stand kan blijven. Dit uitgangspunt berust evenwel op een onjuiste rechtsopvatting. De strekking van het bepaalde in artikel 6, lid 3, aanhef en onder a, van het EVRM moet vooral worden gezien in het licht van het recht op een eerlijk proces, gewaarborgd door artikel 6, lid 1, van het EVRM. Voorts moet, gelet op de samenhang tussen de onderdelen a en b van lid 3 van artikel 6, het recht om op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van een beschuldiging worden beschouwd in het licht van het recht van een verdachte om zich behoorlijk te kunnen voorbereiden op zijn verdediging (vgl. EHRM 25 maart 1999, nr. 25444/94, zaak Pélissier en Sassi/Frankrijk, paragraaf 54). Dit in aanmerking genomen is te dezen voor het vervallen van de boete alleen plaats indien belanghebbende door de hiervoor onder 4.1 geschetste gang van zaken, waardoor de toegang tot de rechter op geen enkele wijze is belemmerd, in de voorbereiding van zijn verdediging is geschaad zodat in dat opzicht niet meer kan worden gesproken van een eerlijke behandeling van de zaak. Dat zulks hier het geval is, kan niet reeds worden aangenomen op grond van de enkele omstandigheid dat belanghebbende de nadere opvatting van de Inspecteur inzake de aanwezigheid van grove schuld niet meer heeft kunnen bestrijden vóór het tijdstip van vaststelling van de aanslag waarin de verhoging is begrepen. Voor bestrijding van die juridische kwalificatie en de gevolgen daarvan had belanghebbende, aan wie al wel was medegedeeld welke feitelijke gedraging hem werd verweten, immers nog gelegenheid in bezwaar en beroep. Nu uit ‘s Hofs uitspraak en de stukken van het geding niet blijkt dat belanghebbende voor het Hof heeft aangevoerd dat hij door de geschetste gang van zaken anderszins in de voorbereiding van zijn verdediging is geschaad, heeft het Hof ten onrechte geoordeeld dat die gang van zaken leidt tot het vervallen van de boete. ‘s Hofs uitspraak kan niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen.

5. Proceskosten
De Hoge Raad acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 5a van de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken.

6. Beslissing
De Hoge Raad
- vernietigt de uitspraak van het Hof, behoudens de beslissing inzake het griffierecht,
- verwijst het geding naar het Gerechtshof te Arnhem ter verdere behandeling en beslissing van de zaak in meervoudige kamer met inachtneming van dit arrest.

Dit arrest is op 22 september 1999 vastgesteld door de vice-president Stoffer als voorzitter, en de raadsheren Zuurmond, Beukenhorst, Monné en Kop, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier Bolle en op die datum in het openbaar uitgesproken.

Formeel belastingrecht

1992

22 september 1999

34.834

ECLI:NL:HR:1999:AA2870

bwbr0002320&artikel=67e&lid=1,bwbr0002320&artikel=67f&lid=1,bwbr0002320&artikel=67g&lid=2

Inspecteur mag ten aanzien van opzet of grove schuld van standpunt veranderen als hij daarmee de procesbelangen van de contribuabele niet schaadt

Gerelateerde content

Samenvatting

BRON

Metadata