Controversieel Belastingplan 2024

Politieke column

Het voltallige kabinet-Rutte IV is afgelopen vrijdagavond na een onderlinge twist over het asielbeleid gevallen. De kabinetsleden zijn daarmee demissionair geworden. De demissionaire status impliceert dat het kabinet weliswaar aanblijft, maar enkel om op de winkel te passen. Zogeheten controversiële onderwerpen mogen niet meer worden opgepakt. 

Eerst is de kiezer aan zet. Dat zal ergens in het najaar zijn, waarna een formatie volgt. Een nieuw kabinet treedt dus niet eerder dan begin 2024 aan. De climax van de onderlinge twist was vooraf goed getimed. Het had ook weken, zo niet maanden, later pas kunnen imploderen. Maar eigenlijk ook heel veel eerder al. Dat de Tweede Kamer de dag voor de kabinetsval net met een wekenlang zomerreces was gegaan, is geen toevalligheid. 

De beleidsluwe periode die normaliter in de zomermaanden heerst, moet eigenlijk aanhouden tot volgend jaar. Wat betekent dit voor fiscaal beleid? Het is aan de Tweede (en Eerste) Kamer om te bepalen welke onderwerpen controversieel zijn. Alle aanhangige wetsvoorstellen en beleidsinitiatieven worden langsgelopen. In beginsel geldt daarbij geen meerderheidsregel. Als een aanzienlijke minderheid moeilijk kijkt, is dat voldoende voor de rode vlag en verdwijnt een onderwerp voorlopig van de agenda. Een onderwerp op de spits drijven is om die reden controversieel. Nu de Kamer net met reces was en enkel terugkomt voor een debat over de kabinetsval, zal het in commissieverband langslopen van de hele lijst met onderwerpen nog even op zich laten wachten, zo is de verwachting.

Het plaatst de belastingambtenaren op het ministerie van Financiën voor een lastige afweging, althans dat zou je denken. Het Belastingplan 2024 staat op dit moment namelijk in de steigers. Over enkele weken gaat een versie al onderhands naar de Afdeling advisering van de Raad van State (meestal liggen deelonderwerpen er trouwens al ruim voor de zomer, zodat er voldoende tijd is om het omvangrijke pakket op het laatste moment te becommentariëren). In augustus besluit de ministerraad doorgaans over koopkrachtmaatregelen. Daarna worden deze besluiten nog met bloedspoed in belastingwetgeving vervat.

Wie hoopt dat een demissionaire kabinetsstatus tot een uitgekleed Belastingplan leidt, zal op Prinsjesdag onaangenaam worden verrast. Beleidsambtenaren halen namelijk hun schouders op en timmeren en knutselen, op instigatie van de zittende bewindspersonen, vrolijk door. Zo ging het twee jaar terug ook. Het toenmalige demissionaire kabinet diende uiteindelijk doodleuk een zeer omvangrijk Belastingplan 2022 in. 

Het Belastingplan wordt in Haagse kringen als een absolute noodzaak beschouwd. Elk jaar een nieuw plan. En dat al 32 jaar achter elkaar. Zelfs een kabinetsval leidt er niet toe dat de tomeloze ambities wat worden getemperd. Dat is natuurlijk vreemd. 

Het Belastingplan behelst hoofdzakelijk een stapel wijzigingen van bestaande belastingwetten. Zonder die wijzigingen houden die wetten gewoon hun werking. De belastinginning komt dus niet in gevaar zonder een Belastingplan. De geregisseerde val van het kabinet-Rutte IV lijkt mij een perfecte gelegenheid om het omvangrijke Belastingplan 2024 in de controversiële hoek te plaatsen. 

Het kabinet moet ervoor zorgen dat de belastingheffing gewaarborgd blijft. Het mag hoogstens enkele noodzakelijke reparaties uitvoeren. Het entameren van nieuw belastingbeleid hoort daar niet toe en is aan de opvolger.

Ook voor belastingland geldt: de kiezer is aan zet. Nu zal de kiezer zich misschien niet uitspreken over elke spelonk van ons belastingstelsel, maar dat betekent niet dat het kabinet dan maar moet doordenderen. Mij is het hele jaarlijkse Belastingplancircus een kiezel in de zomerslipper. Doordachte wijzigingen zijn prima, maar het paniekerige gefriemel niet. In 2013 schreef ik de column: ‘Stop sneltrein Belastingplan’. Tien jaar later zeg ik: maak het Belastingplan controversieel. Het lijkt iets anders, maar de boodschap is exact gelijk. Een Belastingplan 2024 kan nu echt niet.