Belastingtandem

Politieke column

De inspectieneuzen die de Belastingdienst controleren, vinden de dienst te streng als burgers niet of te laat aangifte doen. Het gaat in de praktijk ook wel een beetje lomp. De ambtshalve aanslag die wordt opgelegd zonder (tijdige) aangifte is bij gebrek aan juiste informatie noodgedwongen een greep in de lucht, en daardoor soms te hoog. Mensen die de blauwe envelop met daarin een verzoek tot aangifte negeren, reageren natuurlijk niet opeens wel adequaat als de aanslag op de deurmat valt. Gevolg: boetes en invorderingsellende. 

Bewuste belastingboefjes hoeven niet op medelijden te rekenen. Voor anderen is het pijnlijker. Mensen met dementie, met psychische problemen of met andere ongemakken, hebben in hun leven andere besognes dan het doen van aangifte. Het is de verdienste van de belastinginspectie dat dit perspectief een podium krijgt.

Tegelijkertijd is de openstaande vraag: wat moet je als Belastingdienst dan anders doen? Het is een massaal proces. De aantallen zijn gigantisch. We kunnen wel steeds zwijmelen over ‘de menselijke maat’, maar dat is simpelweg onmogelijk in een belastingsysteem waarbij zowat de hele meerderjarige bevolking elk jaar opnieuw in actie moet komen. 

In de periode 2018-2022 is het aantal aangifteplichtigen voor de inkomstenbelasting met 1 miljoen gestegen. De bevolking steeg volgens het CBS in diezelfde periode met 400.000 als gevolg van migratie (het aantal geboortes en overlijdens zijn redelijk in evenwicht). Als je aanneemt dat alle migranten gelijk na binnenkomst aangifteplichtig zouden zijn (in de praktijk is dat niet zo), dan blijft mysterieus wie toch al die andere nieuwe aangifteklanten zijn.

Ook moeten we niet naïef zijn. In eigen onderzoekjes van de Belastingdienst krijgt de belastingmoraal een redelijk niveau. Ik ben bang dat de praktijk minder rooskleurig is. Gesjoemel is van alle tijden. Inkomsten niet aangeven, een aftrekpostje onterecht opvoeren. Ach, spreek de medewerkers in het veld en de schellen vallen je soms bijkans van de ogen. Strenger en vooral intensiever handhaven lijkt dan het devies. Oftewel, veel meer controles uitvoeren. Het obstakel daarvoor is evident: te weinig personele capaciteit.

En dat brengt me bij het bijzonder betalingsuitstel van belastingen tijdens de coronacrisis. De fiscus heeft aan ruim 400.000 ondernemingen voor maar liefst € 47 miljard belastinguitstel verleend. Apart: eerder was dit bedrag nog € 40 miljard. Daarnaast zijn destijds reeds opgelegde aanslagen met € 7 miljard verlaagd (maar een verlaagde aanslag is iets anders dan betalingsuitstel). Kennelijk is het idee om het oorspronkelijke bedrag van betalingsuitstel flink op te blazen. 

Bij de aflossing zien we een omgekeerd fenomeen. Een kleine maand geleden stond volgens het kabinet nog € 11,5 miljard ‘coronabelastingschuld’ open bij 178.000 ondernemers. Gek genoeg is er ook nog € 2,2 miljard aan belastingschuld dat opeens onder de categorie ‘gewone belastingschuld’ verdergaat. Geld is geld, lijkt mij. Mijn vraag: gaat die openstaande € 13,7 miljard überhaupt nog binnenkomen?

Uit eerdere begrotingsstukken valt op te maken dat het kabinet een stijgende oninbaarheid voorziet. Eerst ging het nog om € 1,5 miljard, toen € 6 miljard en net voor de start van de aflossing via betalingsregelingen ging het om een te verwachten oninbaarheid van dik € 8 miljard. En nu? Het kabinet zegt er helemaal niets over in de recente negen pagina’s dikke Kamerbrief ‘betalingsregeling coronabelastingschulden’. 

Een stevige tegenvaller lonkt. Niet alleen in financiële zin, maar vooral ook in het vertrouwen van de gezagsgetrouwe belastingbetalers. Zij die het ook moeilijk hadden tijdens de coronacrisis, maar wel netjes belasting bleven betalen. De Belastingdienst wil trouwens wel invorderingsmaatregelen treffen, maar heeft de mankracht simpelweg niet. 

Van de aangifte tot de invordering loopt het momenteel dus in de soep. De oplossing: maak weer een soepele tandem van belastingbeleid én Belastingdienst.