Geen juiste administratie voor bouw woning; terechte informatiebeschikkingen

Zaaknummer 20/3369

Verweerder heeft met dagtekening 22 juli 2019 aan eiseres I een informatiebeschikking gegeven met betrekking tot de heffing van de vennootschapsbelasting, waarin is vastgesteld dat eiseres I voor de belastingjaren 2014 tot en met 2016 niet heeft voldaan aan de informatieplicht ingevolge de artikelen 47 en 49 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) en dat eiseres I voor de jaren 2014 en 2015 niet heeft voldaan aan de administratieplicht van artikel 52 van de AWR.

Zaaknummer 20/3372

Verweerder heeft met dagtekening 22 juli 2019 aan eiseres II een informatiebeschikking gegeven met betrekking tot de aangiften omzetbelasting voor de tijdvakken gelegen in de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2015, waarin is vastgesteld dat eiseres II voor die periode niet heeft voldaan aan de informatieplicht ingevolge de artikelen 47 en 49 van de AWR en de administratieplicht van artikel 52 van de AWR.

Bij uitspraken op bezwaar van 14 oktober 2020 zijn de informatiebeschikkingen in stand gelaten, maar zijn deze voor eiseressen zodanig aangepast dat is vastgesteld dat uitsluitend sprake is van schending van de administratieplicht van artikel 52 van de AWR voor de jaren 2014 en 2015.

Eiseressen hebben tegen de uitspraken op bezwaar beroep ingesteld.

Verweerder heeft verweerschriften ingediend.

Partijen hebben vóór de zitting nadere stukken ingediend.

Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 29 november 2022.

Namens eiseressen zijn daar verschenen de gemachtigde, [X] , bijgestaan door zijn echtgenote [echtgenote] , [A] en [B] RA RB. Verweerder heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn gemachtigde, bijgestaan door [bijstand] .

Op de zitting zijn tevens de beroepen van [X] en zijn echtgenote inzake aan hen opgelegde navorderingsaanslagen inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen over de jaren 2014 en 2015 met de zaaknummers 21/2417, 21/2418, 22/2169 en 22/2170 behandeld.

Overwegingen

Feiten

1. De rechtbank neemt de volgende, door partijen niet betwiste, feiten als vaststaand aan.

1.1. [X] ( [X] ) is enig aandeelhouder en bestuurder van [X] B.V.

1.2. [X] B.V. was in 2014 en 2015 enig aandeelhouder en bestuurder van eiseres I en van [Y] B.V.

1.3. Eiseres II bestond in 2014 en 2015 uit [X] B.V. en [eiseres I]

1.4. Eiseres II doet per kwartaal aangifte voor de omzetbelasting.

1.5. [X] en zijn echtgenote hebben op [datum] 2010 een perceel grond met boerderij gekocht. Dit perceel is op [datum] 2010 aan hen geleverd. De koopsom bedroeg € 479.000. Het adres bij aankoop luidde [adres] .

1.6. De onder 1.5. vermelde boerderij is gesloopt en op het perceel grond is een woning gebouwd (hierna: de nieuwe woning). [X] en zijn echtgenote zijn op 12 oktober 2015 in de nieuwe woning gaan wonen en staan volgens de Basisregistratie Personen sinds die datum op dit adres ingeschreven. Het adres van het perceel is na de aankoop gewijzigd in [adres] .

1.7. Eiseres I heeft ten behoeve van de werkzaamheden van de nieuwe woning projectnummer [projectnummer] aangemaakt. Dit projectnummer is onder meer genoemd op de door eiseres I gemaakte (technische) tekeningen voor de bouw van de nieuwe woning. Ook in door derden opgemaakte offertes voor de bouw van de nieuwe woning is dit projectnummer genoemd.

1.8. In de jaarrekening 2015 van eiseres I is op de balans op balansdatum 1 januari 2015 ter zake van de nieuwe woning een bedrag van € 60.000 aan onderhanden werk geactiveerd. Op balansdatum 31 december 2015 bedraagt het op de balans opgenomen onderhanden werk voor deze woning nihil.

1.9. [Y] B.V. heeft met dagtekening 15 maart 2016 een factuur gestuurd aan eiseres I ten bedrage van € 17.723, vermeerderd met € 3.721,83 aan omzetbelasting. Op de factuur staat vermeld:

In de bijlage staat vermeld:

1.10. Bij brief van 20 december 2016 is door verweerder een boekenonderzoek aangekondigd bij (onder meer) eiseres I. Op 4 mei 2017 heeft het eerste inleidende gesprek plaatsgevonden.

1.11. Eiseres I heeft aan [X] een factuur gestuurd met factuurnummer 550 en met dagtekening 19 oktober 2016. Deze factuur bedraagt € 105.000 vermeerderd met € 22.500 aan omzetbelasting. De omzetbelasting op deze factuur is op 23 december 2016 in de administratie van eiseres I verwerkt. De omschrijving van de factuur luidt:

1.12. Volgens de specificatie bij de onder 1.11. vermelde factuur bedroeg het totaal van de geleverde materialen/arbeidsuren € 104.715 (exclusief omzetbelasting). De specificatie bevat onder andere de volgende posten:

1.13. Bij brief van 7 mei 2018 heeft [B] RA RB, adviseur van eiseressen, verweerder in de persoon van controleur [controleur] onder meer als volgt geïnformeerd:

1.14. Op 9 januari 2019 is er een fraudemelding aangaande [X] en zijn echtgenote ontvangen bij de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) in Haarlem. Daarin is onder meer opgenomen:

1.15. De in de informatiebeschikkingen van 22 juli 2019 opgenomen schending van de administratieplicht ziet op de nieuwe woning van [X] en zijn echtgenote. Daartoe is in de beschikkingen onder meer het volgende opgenomen:

1.16. Op 29 oktober 2019 heeft er een hoorgesprek plaatsgevonden waarbij namens eiseressen [X] , [A] en [B] aanwezig waren. Van het hoorgesprek heeft verweerder een verslag gemaakt dat hij op 5 november 2019 aan eiseressen heeft gezonden. Daarin is onder meer het volgende opgenomen:

1.17. Namens eiseressen heeft [A] bij brief van 20 december 2019 aan verweerder gereageerd op het hiervoor vermelde hoorverslag en daarbij onder meer het volgende geschreven:

Geschil en beoordeling

2. In geschil is het antwoord op de vragen of verweerder terecht informatiebeschikkingen heeft gegeven, omdat eiseressen in 2014 en 2015 de administratieplicht hebben geschonden, en zo ja, of deze schending omkering en verzwaring van de bewijslast rechtvaardigt. Tevens houdt partijen verdeeld of verweerder artikel 8:42, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) heeft geschonden, omdat hij niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken heeft overgelegd en of sprake is van schending van enig algemeen beginsel van behoorlijk bestuur.

Heeft verweerder alle op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd?

3.1. Op grond van artikel 8:42, eerste lid, van de Awb moet de inspecteur tijdig alle op de zaak betrekking hebbende stukken die aan hem ter beschikking staan of hebben gestaan aan de rechter overleggen. Deze bepaling strekt ertoe dat de gegevens die van belang zijn voor de beoordeling van het bestreden besluit van de inspecteur aan de rechter – en de wederpartij – beschikbaar worden gesteld en heeft ten doel te waarborgen dat een geschil over een door de inspecteur genomen besluit wordt beslecht op basis van alle relevante feitelijke gegevens die aan de inspecteur ter beschikking staan, zodat de belastingplichtige zich daarover kan uitlaten en de rechter daarmee bij zijn beoordeling rekening kan houden. Tot de op grond van artikel 8:42, eerste lid, van de Awb over te leggen stukken behoren alle stukken die de inspecteur ter raadpleging ter beschikking staan of hebben gestaan en die van belang kunnen zijn voor de beslechting van de (nog) bestaande geschilpunten. Tot de op de zaak betrekking hebbende stukken behoren niet slechts de stukken die de inspecteur heeft gebruikt ter onderbouwing van zijn besluit. Daartoe behoren in beginsel ook stukken die de inspecteur wel ter beschikking staan of hebben gestaan maar die hij niet heeft gebruikt ter onderbouwing van zijn besluit. Als een stuk passages bevat die op de zaak betrekking hebben, is dit stuk als geheel een op de zaak betrekking hebbend stuk. De verplichting om dit stuk over te leggen, ziet daardoor niet slechts op de voor de beoordeling van de zaak relevante passages.1

3.2. Indien een belastingplichtige voldoende gemotiveerd stelt dat een bepaald stuk van enig belang kan zijn (geweest) voor de besluitvorming in zijn zaak en daarom door de inspecteur moet worden overgelegd, moet aan dat verzoek worden tegemoetgekomen, op voorwaarde dat het bestaan van dat stuk aannemelijk is. Dit is slechts anders in gevallen van gerechtvaardigde weigering op grond van artikel 8:29 van de Awb en in uitzonderingsgevallen als misbruik van procesrecht.2

3.3. Eiseressen hebben in hun stukken verschillende opsommingen gegeven van de op de zaak betrekking hebbende stukken die verweerder volgens hen niet heeft overgelegd. Ter zitting is vastgesteld dat uiteindelijk volgens eiseressen verweerder de volgende stukken ten onrechte niet heeft overgelegd:

1. nadere interne stukken met betrekking tot het boekenonderzoek, zoals een logboek;
2. een lijst met derden waarmee is gesproken in het kader van het boekenonderzoek;
3. stukken in verband met een onderzoek bij schildersbedrijf [schildersbedrijf] en
4. een onderbouwing van de door de medewerkers van de afdeling waardeonderzoek; geschatte waarde van de nieuwe woning, alsmede interne documenten omtrent dit waardeonderzoek.

3.4. Verweerder stelt dat hij alle op de zaak betrekking hebbende stukken heeft overgelegd. Verweerder betwist dat de door eiseressen genoemde stukken bestaan.

3.5. De rechtbank zal hierna beoordelen of de onder 3.3. vermelde stukken op de zaak betrekking hebbende stukken zijn en of verweerder ten aanzien van deze stukken artikel 8:42, eerste lid, van de Awb heeft geschonden. Bij de beoordeling van de vraag of de onder 3.3. genoemde stukken op de zaak betrekking hebbende stukken zijn, stelt de rechtbank voorop dat het op de weg van eiseressen ligt om voldoende gemotiveerd te stellen dat verweerder heeft verzuimd bepaalde op de zaak betrekking hebbende stukken in te brengen. Aan deze stellingname kunnen in beginsel geen hoge eisen worden gesteld, omdat eiseressen de inhoud van de stukken niet hoeven te kennen. Dit laat evenwel onverlet dat het op de weg van eiseressen ligt om het bestaan van op de zaak betrekking hebbende stukken, die verweerder volgens hen niet heeft overgelegd, aannemelijk te maken.

Ad a. Nadere stukken met betrekking tot het boekenonderzoek

3.6. Ten aanzien van de interne documenten die zien op het bij eiseressen uitgevoerde boekenonderzoek hebben eiseressen enkel het vermoeden geuit dat er ter zake interne documenten moeten zijn die verweerder niet heeft overgelegd. Verweerder ontkent dat er meer interne documenten, zoals een logboek, zijn dan hij reeds heeft overgelegd. De rechtbank acht deze ontkenning van verweerder geloofwaardig. De rechtbank overweegt hierbij dat eiseressen onvoldoende hebben aangedragen dat hun vermoeden dat er interne stukken bestaan, die verweerder niet heeft overgelegd, rechtvaardigt. De enkele stelling dat het handboek controle van verweerder voorschrijft om bijvoorbeeld een logboek van een controle bij houden, is onvoldoende om aan te nemen dat verweerder in dit geval ook een dergelijk logboek heeft bijgehouden.

Ad b. Een lijst met derden waarmee is gesproken in het kader van het boekenonderzoek

3.7. Ook voor wat betreft het bestaan van een lijst met derden waarmee verweerder in het kader van het boekenonderzoek heeft gesproken, geldt dat eiseressen enkel het vermoeden hebben geuit dat deze er moet zijn. Verweerder ontkent het bestaan ervan. Verweerder stelt verder dat hij alle stukken van de door hem uitgevoerde derdenonderzoeken heeft overgelegd. De rechtbank acht deze ontkenning van verweerder van het bestaan van een lijst geloofwaardig. De rechtbank overweegt hierbij dat eiseressen niets, althans onvoldoende, hebben aangedragen dat hun vermoeden rechtvaardigt dat een dergelijke lijst bestaat. Nog daargelaten of een dergelijke lijst van belang is voor de beoordeling van de in deze zaak aan de orde zijnde geschilvragen.

Ad c. Stukken in verband met onderzoek bij schildersbedrijf [schildersbedrijf]

3.8. Eiseressen zijn van mening dat verweerder een derdenonderzoek heeft gedaan bij schildersbedrijf [schildersbedrijf] , omdat dit bedrijf is genoemd in een klikbrief (1.14.) die verweerder heeft ontvangen en waarin wordt gesproken over de gang van zaken rond de bouw van de nieuwe woning. Volgens eiseressen moeten er daarom ook stukken zijn van dit derdenonderzoek en heeft verweerder deze ten onrechte niet overgelegd. Verweerder ontkent dat hij een derdenonderzoek heeft gedaan bij dit schildersbedrijf en ontkent dus ook dat er stukken daarvan bestaan. Verweerder wijst er hierbij op dat hij op het moment dat hij de klikbrief ontving al voldoende onderzoek had gedaan en het dus niet nodig achtte om een derdenonderzoek in te stellen bij dit schildersbedrijf. De rechtbank acht deze ontkenning van verweerder geloofwaardig en overweegt hierbij dat eiseressen onvoldoende hebben aangedragen dat hun vermoeden rechtvaardigt dat verweerder wel een derdenonderzoek bij dit schildersbedrijf heeft uitgevoerd.

Ad d. Een onderbouwing waar de taxateur van verweerder zijn waarde van de nieuwe woning op heeft gebaseerd

3.9. Verweerder stelt dat hij alle stukken die verband houden met de waardebepaling van de nieuwe woning door de door hem ingeschakelde collega’s van de afdeling waardebepaling heeft overgelegd. Volgens verweerder zijn er niet meer interne stukken. De rechtbank acht deze ontkenning van verweerder geloofwaardig. Eiseressen hebben overigens ook onvoldoende concreet kunnen maken welke specifieke stukken zouden ontbreken.

3.10. Gelet op het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat verweerder artikel 8:42 van de Awb niet heeft geschonden. De rechtbank zal op grond van de in het dossier aanwezig stukken beslissen over het inhoudelijke geschil.

Hebben eiseressen in 2014 en 2015 de administratieplicht geschonden?

4.1. De rechtbank stelt vast dat – terecht – niet in geschil is dat eiseressen administratieplichtig zijn in de zin van artikel 52 van de AWR. Ingevolge artikel 52, eerste lid, van de AWR zijn administratieplichtigen gehouden van hun vermogenstoestand en van alles betreffende hun bedrijf, naar de eisen van dat bedrijf, op zodanige wijze een administratie te voeren en de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers op zodanige wijze te bewaren, dat te allen tijde hun rechten en verplichtingen alsmede de voor de heffing van belasting overigens van belang zijnde gegevens hieruit duidelijk blijken. De administratie moet zodanig zijn ingericht en worden gevoerd en de gegevensdragers moeten zodanig worden bewaard, dat controle daarvan door de inspecteur binnen een redelijke termijn mogelijk is.

4.2. De rechtbank overweegt dat indien de inspecteur een informatiebeschikking geeft waarin op grond van daarin vermelde feiten en omstandigheden wordt vastgesteld dat niet is voldaan aan de verplichtingen van artikel 52 van de AWR, de rechter tot het oordeel kan komen dat in deze beschikking (mede) feiten en omstandigheden zijn vermeld die niet kunnen bijdragen tot die vaststelling. Een dergelijke informatiebeschikking kan dan toch in stand blijven indien de overige vaststaande, eventueel in het geding voor de rechter nader aangevoerde feiten en omstandigheden naar het oordeel van de rechter voldoende grondslag bieden voor de vaststelling dat niet is voldaan aan de administratieplicht. Die vaststelling is immers het voorwerp van die informatiebeschikking.3 Verder staat het de inspecteur vrij om bij een geschil over een informatiebeschikking waarin is vastgesteld dat niet is voldaan aan de verplichtingen van artikel 52 van de AWR in de bezwaarfase of voor de rechter ter staving van die vaststelling andere gronden aan te voeren dan hij eerder had gedaan. Dit is slechts anders voor zover een beroep op die gronden ondubbelzinnig is prijsgegeven, dan wel die gronden worden aangevoerd onder zodanige omstandigheden dat behandeling ervan zou leiden tot een inbreuk op een goede procesorde.4

4.3. Bij de beoordeling of eiseressen in 2014 en 2015 de op hen rustende administratieplicht hebben geschonden, stelt de rechtbank voorop dat tussen partijen niet in geschil is dat eiseressen werkzaamheden hebben verricht en materialen hebben geleverd voor de bouw van de nieuwe woning. Partijen verschillen wel van mening over de omvang van de werkzaamheden die eiseressen hebben verricht voor de bouw van de nieuwe woning en de omvang van de geleverde materialen. De rechtbank acht het echter voor de vraag of eiseressen de administratieplicht hebben geschonden niet van belang wat de omvang was van de werkzaamheden die eiseressen hebben verricht voor de bouw van de nieuwe woning. Ook indien de werkzaamheden die eiseressen hebben verricht voor de bouw van de nieuwe woning, zoals eiseressen stellen, van geringe omvang zouden zijn geweest, geldt dat eiseressen van deze werkzaamheden wel gegevens in hun administratie zouden moeten verwerken. Hetzelfde geldt voor gegevens van de door eiseressen geleverde materialen voor de bouw van de nieuwe woning.

4.4. De rechtbank is met verweerder van oordeel dat de administratieplicht van de werkzaamheden van eiseressen aan de nieuwe woning behelst dat in de administratie van eiseressen (primaire) gegevens moeten worden bijgehouden op basis waarvan op detailniveau kan worden vastgesteld welke werkzaamheden eiseressen hebben verricht aan de bouw van de nieuwe woning en welke materialen daarvoor zijn geleverd. Alleen aan de hand van die (detail)gegevens kan immers worden bepaald welke kosten eiseressen voor de bouw van de nieuwe woning hebben gemaakt. Een overzicht van deze kosten is voor de heffing van zowel de vennootschapsbelasting als de omzetbelasting van belang, omdat eiseressen een volledig inzicht in de kosten dienen te hebben om aan [X] (telkens) – tegen een zakelijke vergoeding – de door hen verrichte diensten en geleverde materialen voor de bouw van de nieuwe woning op de juiste wijze in rekening te kunnen brengen. Deze administratieplicht is voor de heffing van de vennootschapsbelasting als de heffing van de omzetbelasting in zoverre dan ook gelijk. De rechtbank zal daarom de door verweerder gestelde schending van de administratieplicht voor de werkzaamheden aan de nieuwe woning door respectievelijk eiseres I en II hierna gezamenlijk behandelen.

4.4. [X] heeft ter zitting toegelicht op welke wijze de administratie van eiseres I is ingericht. Hij heeft verklaard dat eiseres I voor opdrachten van haar klanten een projectnummer aanmaakt en dat aan de hand van dit projectnummer wordt bijgehouden welke diensten en materialen de klant afneemt. Op basis hiervan vindt vervolgens nacalculatie en facturering van de werkzaamheden plaats.

4.5. Vast staat dat voor de werkzaamheden ten behoeve van de nieuwe woning een projectnummer is aangemaakt (1.7.), dat door eiseres I ook is gebruikt. In het boekhoudpakket dat eiseressen gebruiken voor de financiële administratie ( [boekhoudpakket] ) komt deze projectcode echter niet voor. Ook overigens is in de financiële administratie van eiseressen, zoals die is ingericht in [boekhoudpakket] , niets bijgehouden ten aanzien van de werkzaamheden die eiseressen hebben verricht voor de bouw van de nieuwe woning. De financiële administratie van eiseressen zoals die wordt gevoerd in [boekhoudpakket] bevat dus niet de vereiste gegevens. Eiseres I heeft verder geen andere (primaire) gegevens overgelegd waaruit op detailniveau kan worden vastgesteld welke werkzaamheden eiseres I heeft verricht voor de bouw van de nieuwe woning en welke materialen zij daarvoor heeft geleverd. Eiseressen hebben in dit kader weliswaar gesteld dat met de bij 1.11. genoemde factuur uiteindelijk alle kosten die eiseressen hebben gemaakt aan [X] in rekening zijn gebracht, maar zij hebben dit niet aannemelijk gemaakt. Zij hebben niet aannemelijk kunnen maken welke werkzaamheden zij daadwerkelijk hebben verricht voor de bouw van de nieuwe woning en welke werkzaamheden [X] zelf heeft verricht. De rechtbank wijst er daarbij op dat eiseressen hierover ook telkens wisselende standpunten hebben ingenomen. Zo hebben eiseressen eerst gesteld dat met betrekking tot de doorberekening van de kosten van de bouw van het houtskelet het gebruikelijke tarief zou zijn gehanteerd, maar heeft [X] ter zitting juist verklaard dat hij het houtskelet zelf in een kerstvakantie heeft gemaakt en dat er daarvoor dus geen werkzaamheden door eiseres I zouden zijn verricht. Ter zitting hebben eiseressen overigens ook geen verklaring kunnen geven voor het verschil in hoogte van de onder 1.9. vermelde factuur en de op de onder 1.11. vermelde factuur doorberekende kosten inzake het installatiewerk van [Y] B.V. Eiseres II heeft verder niet gesteld dat zij ten tijde van de bouw van de nieuwe woning van de door haar verrichte werkzaamheden voor de bouw van de nieuwe woning buiten de financiële administratie om wel anderszins gegevens heeft bijgehouden.

4.6. Naar het oordeel van de rechtbank hebben eiseressen met hetgeen zij hebben overgelegd dan ook niet enige vorm van administratie laten zien, waarin de door eiseressen geleverde diensten en materialen inzake de bouw van de nieuwe woning inzichtelijk en op het vereiste detailniveau zijn vastgelegd zodat daaruit op ieder moment hun rechten en verplichtingen met betrekking tot de nieuwe woning alsmede de voor de heffing van belastingen overigens van belang zijnde gegevens duidelijk blijken.

4.7. [X] heeft ter zitting nog gesteld dat gedurende de bouw van de nieuwe woning van de werkzaamheden die door eiseres I zijn verricht wel een overzicht is bijgehouden. Dit betreft volgens eiseres I een Exceloverzicht dat onder meer een overzicht bevat van de door de werknemers van eiseres I aan de bouw van de nieuwe woning bestede uren. Deze gewerkte uren zijn, volgens [X] , primair bijgehouden op de werkbriefjes van de werknemers van eiseres I. Dit Exceloverzicht ligt volgens eiseressen ook ten grondslag aan de onder 1.11. vermelde factuur van eiseres I aan [X] . Eiseressen hebben ter zitting de rechtbank verzocht het onderzoek te schorsen dan wel te heropenen om hen in de gelegenheid te stellen deze stukken alsnog te overleggen. Verweerder is van mening dat dit bewijsaanbod tardief moet worden verklaard.

4.8. Ten aanzien van dit bewijsaanbod overweegt de rechtbank als volgt. De rechtbank heeft ter zitting aangegeven dat zij in raadkamer zal beslissen of heropening van het onderzoek geëigend is om eiseressen in de gelegenheid te stellen de stukken over te leggen. 

4.9. Bij de beslissing of een partij de gelegenheid moet krijgen bewijsstukken na de zitting alsnog over te leggen, zal een afweging moeten plaatsvinden van enerzijds het belang dat die partij heeft bij het overleggen van die stukken en de redenen waarom hij dit niet in een eerdere fase van de procedure heeft gedaan, en anderzijds het algemeen belang van een doelmatige procesgang.5 Een goede procesorde brengt immers mee dat bewijs ter staving van de feiten zoveel mogelijk in de schriftelijke stukken en tijdig vóór de zitting in het geding wordt gebracht.

4.10. De rechtbank overweegt dat verweerder eiseressen meerdere malen specifiek heeft gevraagd naar (het bestaan van) de stukken waarvoor eiseressen nu een bewijsaanbod doen. De rechtbank wijst daartoe op de e-mail van verweerder van 5 april 2018 (1.13.) waarin verweerder expliciet om de werkbriefjes heeft verzocht. Tijdens het hoorgesprek op 29 oktober 2019 zijn de werkzaamheden aan de nieuwe woning wederom aan de orde geweest. En ook in het hoorverslag (1.16. en 1.17.) heeft verweerder expliciet gevraagd om de stukken die betrekking hebben op de bij 1.11. genoemde factuur. Gelet op de rechtsstrijd tussen partijen zoals zich die dus reeds vóór de zitting van de rechtbank had ontwikkeld, had het naar het oordeel van de rechtbank op de weg van eiseressen, die werden bijgestaan door professionele gemachtigden, gelegen het ter zitting aangeboden bewijs eerder over te leggen. Eiseressen hebben, ook desgevraagd ter zitting, geen verklaring gegeven waarom zij deze stukken niet in een eerdere fase van het geding hebben overgelegd. Er zijn verder geen aanwijzingen dat eiseressen niet eerder in staat waren tot deze bewijslevering. Onder deze omstandigheden brengt het belang van een doelmatige procesgang naar het oordeel van de rechtbank bij de afweging om het onderzoek te heropenen met zich dat het bewijsaanbod als tardief moet worden gepasseerd.

4.11. Namens eiseressen is ter zitting nog verklaard dat [X] eiseressen nooit te kort wilde doen en daarom bij het opstellen van de onder 1.11. vermelde factuur de uren ruim heeft gerekend, een post onvoorzien heeft opgenomen alsmede een post marge van 10%. De rechtbank overweegt, nog afgezien of deze stelling de vraag beantwoordt of eiseressen hebben voldaan aan hun administratieplicht, dat ook een bevoordeling van eiseressen niet leidt tot een juiste belastingheffing.

4.12. Eiseres II heeft nog aangevoerd dat de Wet op de omzetbelasting 1968 geen correctiemogelijkheid kent voor heffing naar waarde in het economisch verkeer en dat een correctie van omzetbelasting hier niet op zijn plaats is. De rechtbank overweegt dat dit standpunt van eiseres II in dit beroep nergens toe kan leiden, omdat hier de vraag voor ligt of zij de administratieplicht heeft geschonden en niet of het te betalen bedrag aan omzetbelasting juist is vastgesteld.

4.13. Gelet op hetgeen de rechtbank hiervoor bij 4.1. tot en met 4.11. heeft overwogen en beslist, komt de rechtbank tot het oordeel dat eiseressen ten aanzien van de bouw van de nieuwe woning in zoverre de administratieplicht hebben geschonden. Verweerder heeft dan ook terecht en voor de juiste jaren en tijdvakken informatiebeschikkingen aan eiseressen opgelegd. De rechtbank neemt daarbij met betrekking tot de omzetbelasting in aanmerking dat [X] en zijn echtgenote op 12 oktober 2015 in de nieuwe woning zijn gaan wonen (1.6.) en het daarom mogelijk is dat in dat kwartaal, zowel voor als na 12 oktober 2015 nog werkzaamheden door eiseressen zijn verricht dan wel materialen zijn geleverd.

Moet de schending van de administratieplicht leiden tot omkering en verzwaring van de bewijslast?

5. De rechtbank is van oordeel dat de schending van de administratieplicht zo ernstig is dat de sanctie van omkering en verzwaring van de bewijslast gerechtvaardigd is. Door het ontbreken van een deugdelijke administratie van diensten en materialen die eiseressen hebben geleverd voor de bouw van de nieuwe woning, bestaat in het geheel geen inzicht in de omzet en de resultaten die eiseressen met de door hen verleende diensten en geleverde materialen hebben behaald.

Heeft verweerder enig algemeen beginsel van behoorlijk bestuur geschonden?

6.1. Eiseressen hebben ter zitting verklaard dat hun standpunt dat verweerder algemene beginselen van behoorlijk bestuur heeft geschonden, ziet op de volgende beginselen:

• het zorgvuldigheidsbeginsel;
• het rechtszekerheidsbeginsel;
• het beginsel van fair play en
• het verbod van détournement de pouvoir.

6.2. De rechtbank is van oordeel dat deze standpunten van eiseressen niet kunnen slagen en neemt daartoe het volgende in aanmerking.

6.2.1. Wat betreft de schending van het zorgvuldigheidsbeginsel hebben eiseressen onvoldoende gesteld waaruit die vermeende onzorgvuldigheid van verweerder in dit geval bestond, laat staan dat zij aannemelijk hebben gemaakt dat verweerder daadwerkelijk onzorgvuldig heeft gehandeld. Voor zover eiseressen hebben bedoeld dat verweerder onzorgvuldig heeft gehandeld doordat het lang heeft geduurd voordat de informatiebeschikkingen zijn opgelegd, overweegt de rechtbank als volgt. Voor het opleggen van een informatiebeschikking gelden geen wettelijke termijnen. Uit de tekst noch uit de geschiedenis van de totstandkoming van de wetsbepaling is af te leiden dat als verweerder een informatiebeschikking niet zo voortvarend als mogelijk oplegt, dit tot verval van de informatiebeschikking leidt. Het zorgvuldigheidsbeginsel leidt evenmin tot die gevolgtrekking.6 Dit standpunt kan eiseressen daarom niet baten.

6.2.2. Inzake de schending van het rechtszekerheidsbeginsel hebben eiseressen hun standpunt niet nader gesubstantieerd. Reeds hierom kan dit standpunt nergens toe leiden.

6.2.3. Inzake de schending van het fair play-beginsel en het verbod van détournement de pouvoir hebben eiseressen aangevoerd dat verweerder ten tijde van zijn onderzoek, voorafgaand aan het opleggen van de informatiebeschikkingen, heeft gedreigd met het inschakelen van de FIOD. Verweerder heeft aangevoerd dat hij bij een verwachte correctie van meer dan € 100.000 verplicht is een melding te doen bij de boete-fraudecoördinator. Na overleg met de boete-fraudecoördinator en de FIOD is besloten de zaak bestuursrechtelijk af te doen en er geen strafzaak van te maken. Om duidelijkheid over de gang van zaken aan eiseressen te geven is dit aan hen meegedeeld. Gelet op hetgeen eiseressen hebben gesteld, in het licht bezien van wat verweerder hier over heeft verklaard, is de rechtbank van oordeel dat eiseressen niet aannemelijk hebben gemaakt dat de mededelingen van verweerder over (het contact met) de FIOD als pressiemiddel zijn gebruikt. Daar komt bij dat het in dit geval niet gaat om een correctie van de winst of omzet, dan wel het opleggen van een boete, maar nog (slechts) om het opleggen van een informatiebeschikking, die een wettelijke grondslag kent met bijhorende rechtsbescherming. Reeds om die reden is niet aannemelijk geworden dat het beginsel van fair-play of het verbod van détournement de pouvoir is geschonden.

6.2.4. Voor zover eiseressen nog hebben gesteld dat overigens sprake is van vooringenomenheid bij verweerder bij het geven van de informatiebeschikkingen dan wel bij het doen van uitspraak op bezwaar is de rechtbank van oordeel dat eiseressen dit niet aannemelijk hebben gemaakt.

Tussenconclusie

7.1. Gelet op het voorgaande zal de rechtbank de beroepen ongegrond verklaren.

7.2. De rechtbank overweegt verder nog dat in dit geval geen plaats is voor toepassing van artikel 27e, tweede lid, van de AWR, op grond waarvan de rechter een nieuwe termijn stelt om alsnog te voldoen aan de in de informatiebeschikking bedoelde verplichting(en). De rechtbank verwijst daarbij naar het arrest van de Hoge Raad van 4 juni 2021, rechtsoverweging 3.4, waarin onder meer is beslist:

Hebben eiseressen recht op een immateriële schadevergoeding?

8.1. Eiseressen hebben verzocht om een immateriële schadevergoeding. Uitgangspunt is dat aanspraak bestaat op immateriële schadevergoeding indien de redelijke termijn voor de behandeling in de bezwaar- en beroepsprocedure is overschreden. Die termijn bedraagt voor de bezwaar- en beroepsprocedure tezamen twee jaar. Deze termijn vangt aan op het moment dat verweerder het bezwaarschrift ontvangt.

8.2. In dit geval heeft verweerder voor beide beroepen op 30 augustus 2019 het bezwaarschrift ontvangen. Sindsdien zijn er (afgerond) 43 maanden verstreken. Uitgaande van dit tijdsverloop is de redelijke termijn voor geschilbeslechting van 24 maanden met (afgerond) 19 maanden overschreden. Dat leidt in beginsel tot een immateriële schadevergoeding van € 2.000 (4 maal een half jaar à € 500) voor zowel eiseres I als eiseres II. De omstandigheden dat de procedures van eiseres I en eiseres II samenhangen, zij samen de procedure hebben gevoerd, de rechtsbijstand is verleend door dezelfde rechtsbijstandverleners, de zaken gezamenlijk zijn behandeld en [X] (middellijk) enig aandeelhouder is van alle betrokken vennootschappen, heeft naar het oordeel van de rechtbank een matigende invloed op de spanning, het ongemak en de onzekerheid die eiseressen geacht moeten worden te hebben ondervonden door deze te lang durende procedures. Dit brengt mee dat de rechtbank aanleiding ziet de immateriële schadevergoeding te matigen in die zin dat eiseressen gezamenlijk recht hebben op een totale vergoeding van € 2.000, oftewel € 1.000 per eiseres.

8.3. De bezwaarfase heeft, uitgaande van de uitspraken op bezwaar van 14 oktober 2020, 7,5 maanden langer in beslag genomen dan de daarvoor redelijk te achten termijn van een half jaar. Van de aan eiseressen toegekende schadevergoeding van € 2.000 zal daarom € 790 (7,5/19) ten laste van verweerder komen en € 1.210 (11,5/19) ten laste van de Minister. Omdat het bedrag van de schadevergoeding minder dan € 5.000 beloopt, behoeft de Minister niet in de gelegenheid te worden gesteld hierop verweer te voeren.8

Proceskostenveroordeling en griffierecht

9.1. Eiseressen hebben gevraagd om een integrale vergoeding van hun proceskosten, omdat zij veel schade hebben ondervonden van de wijze waarop het boekenonderzoek is uitgevoerd.

9.2. De rechtbank overweegt dat voor een toekenning van een proceskostenvergoeding in afwijking van de forfaitaire bedragen van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) grond is indien het bestuursorgaan het verwijt treft dat het een beschikking of uitspraak geeft respectievelijk doet of in rechte handhaaft, terwijl op dat moment duidelijk is dat die beschikking of uitspraak in een daartegen ingestelde procedure geen stand zal houden, of als verweerder anderszins ernstige onzorgvuldigheid kan worden verweten.

9.3. De rechtbank is van oordeel dat de door eiseressen aangevoerde feiten en omstandigheden niet kunnen leiden tot het oordeel dat verweerder ‘tegen beter weten in’ heeft gehandeld. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat de informatiebeschikkingen in stand worden gelaten.

9.4. Dat het (boeken)onderzoek bij eiseressen en hun uiteindelijke aandeelhouder zowel materieel als immaterieel een zware last zijn geweest acht de rechtbank aannemelijk, maar dit leidt nog niet tot de conclusie dat verweerder ernstig onzorgvuldig heeft gehandeld. De overige door eiseressen aangevoerde feiten en omstandigheden maken dit niet anders.

9.5. De rechtbank ziet aanleiding tot toekenning aan eiseressen van een vergoeding voor door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand in de beroepsprocedure op grond van de forfaitaire bedragen van het Bpb. Reden daarvoor is de aan eiseressen toegekende immateriële schadevergoeding. Voor een vergoeding van de in bezwaar gemaakte proceskosten bestaat geen aanleiding, aangezien de uitspraak op bezwaar volledig in stand is gebleven9. Gelet daarop stelt de rechtbank de proceskostenvergoeding in de beroepsfase op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht vast op € 837 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 837 en een wegingsfactor 0,5).10 Nu deze zaken samenhangen worden deze voor de veroordeling in de proceskosten gezien als één zaak, zodat in beide procedures een proceskostenvergoeding van € 418,50 zal worden toegekend.

9.6. Ook het griffierecht van tweemaal € 354 moet, gelet op de toekenning van een immateriële schadevergoeding, aan eiseressen vergoed worden.

9.7. Nu zowel verweerder als de Minister worden veroordeeld tot het betalen van een deel van de immateriële schadevergoeding moeten het griffierecht en de proceskostenvergoeding door ieder voor de helft worden vergoed.11 Dit betekent dat verweerder en de Minister aan proceskostenvergoeding elk € 418,50 verschuldigd zijn. Aan griffierecht zijn verweerder en de Minister elk € 354 verschuldigd.

Beslissing

De rechtbank:

• verklaart de beroepen ongegrond;
• veroordeelt verweerder tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan eiseres I tot een bedrag van € 395 en aan eiseres II tot een bedrag van € 395;
• veroordeelt de Minister tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan eiseres I tot een bedrag van € 695 en aan eiseres II tot een bedrag van € 695;
• veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiseres I tot een bedrag van € 209,25 en aan eiseres II tot een bedrag van € 209,25;
• veroordeelt de Minister in de proceskosten van eiseres I tot een bedrag van € 209,25 en aan eiseres II tot een bedrag van € 209,25;
• draagt verweerder op € 177 aan eiseres I en € 177 aan eiseres II te vergoeden voor het betaalde griffierecht;
• draagt de Minister op € 177 aan eiseres I en € 177 aan eiseres II te vergoeden voor het betaalde griffierecht.

Deze uitspraak is gedaan door mr. R.R. van der Heide, voorzitter, en mr. G. Kattenberg en mr. T. van de Bospoort, leden, in aanwezigheid van mr. H.J. Haanstra, griffier. De beslissing is in het openbaar uitgesproken op 9 maart 2023.