Kamerbrief bij ‘Startpunt voor dialoog’

Samenvatting

De minister van Financiën heeft de eerste observaties van de per 1 januari 2022 opgerichte Inspectie belastingen, toeslagen en douane (IBTD) aan de Eerste en de Tweede Kamer aangeboden. De inspecteur-generaal geeft aan dit document te willen gebruiken als aanknopingspunt voor een dialoog met betrokken partijen. Het kabinet herkent de belangrijke onderwerpen die de IBTD signaleert in haar eerste observaties zoals het toepassen van institutioneel racisme door de Belastingdienst. De minister ondersteunt het belang van een dialoog daarover tussen kabinet, Kamer en IBTD. Deze observaties worden nader bestudeerd en het kabinet zal de beide Kamers na het zomerreces van 2022 een inhoudelijke beleidsreactie toesturen.

De eerste observaties omvatten de volgende thema’s:

1. De fiscale en toeslagenwetgeving is voor burgers en bedrijven zeer complex.

De ambitie om deze te vereenvoudigen bestaat al een geruime periode. Dit kabinet heeft als ambitie de toeslagen af te schaffen en tot die tijd vereenvoudigingen door te voeren. Een plan hiervoor is er nog niet. Daardoor lijkt vereenvoudiging niet snel tot stand te komen. Hoe kunnen het parlement en het kabinet ervoor zorgen dat er een concrete aanpak voor vereenvoudiging komt?

2. Het ministerie van Financiën moet met veel andere ministeries samenwerken.

Bijvoorbeeld bij de verschillende toeslagen zijn andere ministeries als eerste verantwoordelijk voor goed beleid. In de praktijk gaat die samenwerking moeizaam. Het is belangrijk dat de verantwoordelijkheden scherp gedefinieerd worden.

3. Daar waar er conflict dreigt tussen burger en overheid is de kans om met succes de menselijke maat toe te passen het grootst voor de uitvoeringsdiensten.

In de massale fiscale processen gaat heel veel automatisch goed. Alleen als een burger of bedrijf in gesprek wil met de diensten ontstaan problemen. Hoe kan de uitvoering verbeteren? Hoe wordt ervoor gezorgd dat de rechtsbescherming, bijvoorbeeld in de bezwaarfase, in orde is en de medewerkers hun professionele werk goed kunnen uitvoeren en hun vakmanschap toepassen?

4. Wat is de hersteloperatie toeslagen ingewikkeld geworden!

In twee jaar tijd is er een bouwwerk van organen, actoren en regelingen ontstaan om de gedupeerden van de toeslagenaffaire te helpen. Allemaal met de beste bedoelingen, maar tot grote frustratie voor de ouders en kinderen zelf. Wat leren we daarvan? Hoe komt de werkelijkheid van de gedupeerde ouders weer in het middelpunt van het herstel? Het is belangrijk dat de ouders meer helderheid krijgen over waar zij staan in het proces.

5. In de uitvoering van de fraudeaanpak is er sprake geweest van institutioneel racisme.

Dat is een harde conclusie. De erkenning van institutioneel racisme is van belang om te kunnen komen tot het bestrijden ervan. Dit is geen gemakkelijk onderwerp, maar het is wel cruciaal om dit openlijk te bespreken en aan te pakken om het vertrouwen in de diensten te herstellen. Dan komt ook de meer fundamentele vraag op tafel te liggen hoe het fraudebeleid moet worden vormgegeven. Ook in relatie tot de menselijke maat en het herstellen van vertrouwen in de overheid.