Politieke column
Onderzoekers van twee externe bureaus zijn niet zo enthousiast over het verlaagde btw-tarief. In een omvangrijk evaluatierapport sommen zij vooral de nadelen op. De doelmatigheid en de doeltreffendheid laten te wensen over, zo valt pagina na pagina te lezen. Eerder kieperde een ander extern onderzoeksbureau het nultarief voor groente en fruit al in de gft-kliko. Wie dol is op problemen raad ik lezing van die rapportage van harte aan. Het terugkerende pijnpunt: de afbakening van groente en fruit is niet te doen.
Het is selectieve zuurpruimerij. Elke definitie veroorzaakt problematiek met afbakening. In de btw wordt het steeds zo overdreven. Het Handboek Loonheffingen is vuistdik, maar beleidsmakers piepen nauwelijks over al die bijzonderheden. Alsof we in redelijkheid niet zouden kunnen bepalen wat loon is en wat niet. Nee hoor, het moet tot in detail worden uitgewerkt. Prima, maar zoiets kan dan toch ook in de btw?
Fiscaliteit is in wezen een groot afbakeningscircus. Fiscalisten weten niet beter of we bakkeleien met elkaar over grensgevalletjes. Na invoering van een nieuwe regeling volgen legio uitvoeringsbesluiten van de Belastingdienst. Als de rechter zich daarna ook nog over wat casussen heeft uitgelaten, weten we grofweg wel wat de bedoeling is. Zou dat eigenlijk niet anders moeten? Jazeker. Ook ik zie aan de verre horizon een belastingstelsel, waarbij fiscale regelingen direct klip-en-klaar zijn. Maar dat is helaas niet het stelsel dat we hebben. Niet in de inkomstenbelasting, niet in de vennootschapsbelasting en dus ook niet in de omzetbelasting.
Er speelt nog iets anders. Belastingpolitiek gaat in de kern over de verdeling van de belastingdruk. De vraag is steeds: wie laat je hoeveel belasting betalen? De krachtsverhoudingen in de gekozen volksvertegenwoordiging bepalen uiteindelijk het antwoord op die vraag. Politieke partijen bedienen hun achterban en verkopen dat als het algemeen belang, hetgeen in wezen dus een bijzonder politiek belang is. Hieruit vloeit automatisch voort dat het belastingstelsel een weerspiegeling is van het politieke krachtenveld.
De doelgroep waarvoor je als partij staat, moet fiscaal gekieteld worden. De prioriteit die je als partij nastreeft, verdient een fiscale spotlight. Welnu, de btw is een uitstekend belastingmiddel om dit politieke engagement te etaleren. Een tariefverschuiving is zichtbaar, gelijk duidelijk en relatief makkelijk inpasbaar in bestaande categorieën. Een nultarief of een laag btw-tarief is daarom het perfecte instrument om te laten zien waar een politieke partij voor staat.
De toetsing op doelmatigheid en doeltreffendheid heeft daarentegen slechts plaats vanuit het economisch perspectief. Politieke partijen doen mee aan deze tunnelvisie door het bepleiten van meer werkgelegenheid, meer gezond eten, en zo verder. Zij zeggen niet waar het hun echt om gaat: de publieke aandacht. Je wilt als politieke partij vooral laten zien dat jij actief bent op het dossier dat jou goedgezind is. Over dit echte motief gaat het nooit in de evaluaties, maar is in de politiek van cruciaal belang. Het negeren van de uitkomsten van evaluaties komt door deze lacune.
Dus een nultarief op groente en fruit moet laten zien dat groente en fruit een politieke prioriteit hebben. Of de fiscale maatregel werkt – dus aanzet tot meer gezond eten – is belangrijk, maar politiek gezien zeker niet het enige relevante criterium.Â
Mooi actueel voorbeeld. Coalitiepartij D66 wil een laag btw-tarief op de levering van menselijke geslachtscellen. De partij diende daarvoor afgelopen week een motie in. Via de btw propagandeert D66 ivf-behandelingen. Coalitiepartij ChristenUnie keerde zich in het debat opzichtig tegen het voorstel. Gaat deze voorstelling nou over de effectiviteit van een laag btw-tarief op donorzaad? Welnee, dit gaat over de beleidsagenda van zowel D66 als ChristenUnie. Een laag btw-tarief werkt perfect voor politieke prioritering.
