Politieke column
De ‘mondkapjesdeal’ fungeerde afgelopen week als bliksemafleider voor de openbaring van dubieuze praktijken bij de uitkering van zorgbonussen. Het buitenspel zetten van de fiscale werkkostenregeling speelt daarbij de hoofdrol. Zoals bekend, beloofde het kabinet op instigatie van de Tweede Kamer alle zorgverleners een bonus van € 1.000 in 2020 vanwege hun inzet tijdens de coronapandemie. Voor 2021 werd daarbovenop de belofte gedaan voor een zorgbonus van ten hoogste € 500.
Het was nadrukkelijk de bedoeling om deze bonussen netto aan zorgverleners uit te keren. Om een onbelaste vergoeding af te dwingen, werd in een subsidieregeling verplicht voorgeschreven dat werkgevers bij de loonheffing het bedrag van de zorgbonus moeten aanwijzen als eindheffingsbestanddeel. Werknemers konden zo de bonus onbelast toucheren. Als onbelaste vergoeding heeft de ontvangen zorgbonus bovendien geen effect op de hoogte van het inkomen en daarmee op de hoogte van toeslagen en andere inkomensafhankelijke regelingen. Een niet onbelangrijk detail.
Als eindheffingsbestanddeel valt het bedrag van de zorgbonus bij de werkgever, net als andere niet specifiek omschreven vergoedingen, onder de vrije ruimte van de werkkostenregeling. Deze was bij alle werkgevers trouwens al verhoogd naar 3% van de totale loonsom (tot € 400.000) in zowel 2020 als 2021. Indien de vrije ruimte al ‘vol’ zit met andere vergoedingen, moet de werkgever over het meerdere 80% belasting betalen. Dit laatste was een pijnlijk punt bij de opzet van de zorgbonus, want sommige werkgevers zouden kunnen worden geconfronteerd met 80% belastingheffing.
Er bleek een oplossing: geld. Alle werkgevers werden namelijk maximaal gecompenseerd. Voor elke zorgbonus is verondersteld dat de volledige vrije ruimte van de werkkostenregeling al steeds zou zijn benut en dat er dus altijd 80% belasting afgetikt moest worden door werkgevers. Concreet: voor de uitkering van een zorgbonus van € 1.000 heeft de werkgever € 1.800 zorgbonussubsidie ontvangen. En zoiets loopt natuurlijk wel in de papieren. In verschillende tranches is door de overheid uiteindelijk ruim € 3 miljard aan zorgbonussubsidie verstrekt.
Verschillende werkgevers in de zorgsector hebben er echter een rommeltje van gemaakt. Een bij kleine werkgevers gehouden steekproef kent een ronduit bedroevende uitkomst. In 35% van de gecontroleerde aanvragen zitten namelijk fouten. Ik citeer de kernconclusie van de steekproef:
Ik weet wel wat hier is gebeurd, maar het kabinet kennelijk niet. Minister Helder voor Langdurige Zorg en Sport toont volop begrip voor het foutenfestijn. Zij wijst op de crisisomstandigheden en de hectische periode voor zorgaanbieders. Alsof de zeer moeilijke werkomstandigheden in zorg- en verpleeginstellingen ook doorwerken naar de salarisadministratie. Kom op zeg. En nog erger: minister Helder wil het bij deze steekproef laten. Zij wil snel de subsidiebedragen definitief laten vaststellen en dus deze fraude onder het Haagse tapijt vegen. Want dit is ronduit fraude hoor.
Maar wat is er nou gebeurd? Slinkse zorgaanbieders hebben doelbewust de zorgbonus niet netto uitgekeerd, maar als brutoloon. Helder erkent dit ook. Zo schrijft zij omfloerst aan de Kamer:
De werkgeverslasten zijn doorgaans lager dan 80% en het verschil hebben de zorgaanbieders in de zak gestoken. Bovendien sluit ik niet uit dat zorgaanbieders ‘per ongeluk’ de zorgbonus als gerichte vrijstelling hebben aangewezen, hetgeen de werknemer weliswaar geen nadeel oplevert maar er wel voor zorgt dat de zorgaanbieders geen 80% belasting betalen.
Mijn voorzichtige inschatting is dat enkele honderden miljoenen euro’s zorgbonussubsidie onterecht in de zakken van zorgaanbieders zijn verdwenen. De slappe kabinetshouding is stuitend, want mij lijkt een diepgravend onderzoek nodig naar de precieze feiten. Dit brisante zorgbonusschandaal verdient evenveel aandacht als de omstreden mondkapjesdeal.
