De vloer is fiscale lava

Politieke column

Vanwege een ijskoud fiscaal vestigingsklimaat is het loeiheet onder de voeten van de in Nederland gevestigde multinationals. Het doorstrepen van fiscale douceurtjes speelt een voorname rol in deze plotse opwarming. Dan is het niet meer het moment voor heimelijke sms’jes aan de premier of omslachtige smeekbedes in vage memo’s. Dan is het door de voordeur naar binnen bij het Torentje, zoals chipmachinemaker ASML vorige week liet zien. De beblaarde voeten van de topman klapten neer op het bureau van de eerste minister. Er werd vervolgens gekletst, zodat ook de tong beblaard raakte. Als lobby zo publiek wordt, is wel sprake van een verlieswedstrijd. 

De op instigatie van de Tweede Kamer per 2025 door te voeren beperking van de 30%-regeling en afschaffing van de dividendbelastingvrijstelling bij inkoop van eigen aandelen worden aangehaald als fiscale lavastromen. Dat ook de innovatiebox op wiebelen staat, zorgt evenmin voor verkoeling. Het is overigens niet heel vreemd dat deze regelingen in het publieke en politieke debat onder vuur liggen. Het gigantische belastingvoordeel dat bijvoorbeeld onder de paraplu van innovatie wordt geschaard, spoort niet altijd met de innovatiekracht die onderliggende bedrijfsactiviteiten voortbrengen. 

Kijk, een website waar reisjes kunnen worden geboekt, is dat nou vernieuwend? En er zijn profvoetballers die volgens de fiscale regels ‘schaars’ zijn, maar op het veld blijken zij vooral schaars in talent. Ook vrachtwagenchauffeurs kunnen voor het fiscale douceurtje kwalificeren, zo bleek eerder al. Er is echter ook zeer duidelijk een andere kant. De hightech chipsector is onmiskenbaar een innovatieve parel.

En zo werkt lobby. U zag vorige week in de media geen vertegenwoordigers van Booking.com, van een eredivisieclub of van een transportfirma bij de premier naar binnen gaan. Welnee, die houden zich koest. Het was enkel en alleen ASML dat de premier in zijn eigen Torentje op audiëntie liet komen. De koning van de parel moet zich daarbij natuurlijk niet laten omringen door klaplopers. 

Maar ja, het is onmogelijk om een fiscaal douceurtje in stand te houden voor specifieke bedrijven. Iets met staatssteun. Ook iets met cliëntelisme trouwens. De politieke vraag is of je een vrij brede olievlekwerking van fiscale douceurtje accepteert ten faveure van parelbehoud. 

Het antwoord op die vraag is in de Tweede Kamer vooralsnog ontkennend, terwijl de Eerste Kamer daar wat positiever in lijkt te zitten. In ons staatsbestel heeft de Tweede Kamer echter een groter politiek mandaat. Mijn inschatting is daarom ook dat het niet meer mogelijk is om de voornoemde beperkingen geheel terug te draaien. Misschien zit een afzwakking er nog in, maar dan zal er een handreiking elders moeten zijn. Het demissionaire kabinet zal zich hierin noodgedwongen realistisch moeten opstellen.

Naar mijn idee is er voor het fiscale vestigingsklimaat best nog wel wat mogelijk, zeker in generieke zin. 

Vorig jaar verbaasde ik me net voor het zomerreces al over de bizarre ontwikkeling in de ontvangst van de vennootschapsbelasting. In 2022 bleef de teller nog hangen op € 31 miljard. De ontvangst kruipt dit jaar naar de € 50 miljard. Het klotst naar de staatskas alsof het bedrijfsleven de belastingrekeningen gewoon blijft doorbetalen. Dat is niet zo. Hier zit naar mijn mening toch echt wel wat budgettaire ruimte voor een tegemoetkoming.

Invoering van een degressief tarief in de vennootschapsbelasting lijkt mij bijvoorbeeld wel wat. Preciezer gezegd: herinvoering, want de huidige progressieve tariefstructuur was eerder al eens degressief. Koppel een lager winstbelastingtarief desnoods aan de omvang van de loonlijst, zodat je bedrijven met veel werkgelegenheid (en dus veel afdracht loonheffing) daarvoor een fiscale stimulans geeft. Linksom of rechtsom moet er een tegenbeweging komen. Geef de parels het signaal dat de vloer geen fiscale lava is.