Fiscale legoblokpraktijk

Politieke column

Tenzij een politieke bananenschil tot een vervroegde stembusgang leidt, zijn over 21 maanden de Tweede Kamerverkiezingen. Het zittende kabinet treft al voorbereidingen om politieke partijen van fiscale ideetjes te voorzien. Deze vroege inzet op de volgende periode etaleert de eigen futloze ambities. Op Prinsjesdag lanceert de belastingstaatssecretaris een opzet én een tijdpad voor een Bouwstenennotitie. Zucht. Jawel, wederom een Bouwstenennotitie.

Alle hoeken en gaten van ons nationale belastingstelsel belichten, is op zichzelf een interessante exercitie. Een blik in de achteruitkijkspiegel maakt het echter donker voor de ogen. Door de stapel met alle eerdere notities, inventarisaties, onderzoeken en evaluaties welteverstaan. Pas kortgeleden zijn de vorige ‘bouwstenen voor een toekomstig belastingstelsel’ gepresenteerd. Als met al het materiaal dat inmiddels voorhanden is nog steeds geen duidelijke belastingvisie kan worden gefabriceerd, wordt het eerder tijd voor een goede geleidehond in plaats van het zoveelste ambtelijke werkstukje. 

Kom op zeg. Bepaal gewoon je fiscale marsroute, ga sjouwen en dan zie je wel waar je uitkomt. PvdA en GroenLinks hebben in de afgelopen jaren met hun verschillende fiscale initiatiefwetsvoorstellen tenminste nog laten zien een bredere belastingvisie te hebben. Naast wat milieugefriemel willen zij de belastingheffing van bedrijven, directeur-grootaandeelhouders en vermogenden op de schop nemen. Inhoudelijk zit ik op een wat andere lijn, maar ik spreek richting hen opnieuw grote hulde uit. Zij doen tenminste wat. Zij tonen lef en hebben niet de zoveelste studie nodig om koers te bepalen. 

Het kabinet zit opgesloten in het op belastinggebied tamelijk lege regeerakkoord. Tot zover is voorstelbaar dat belastingstaatssecretaris Van Rij niet op eigen houtje met wetsvoorstellen kan komen. Je zou anderzijds wel hopen dat de bewindsman met zijn jarenlange ervaring als praktijkfiscalist én als politicus fungeert als onze fiscale apostel. Een richtinggevend verhaal van zijn hand zou wat mij betreft niet misstaan, en is eigenlijk broodnodig. Waarom hebben we anders na twee decennia eindelijk weer eens een doorgewinterde fiscalist op de belastingstoel in het kabinet? 

Er is nog een ander verschijnsel dat het belastingdebat gijzelt: de legoblokpraktijk. Achtereenvolgende kabinetten en ook belastingadviescommissies knippen hun voorstellen op in blokjes om deze vervolgens in een fiche te beschrijven. Let maar eens op: al die rapporten en adviezen hebben steeds dezelfde opmaak, dezelfde cadans en dezelfde presentatiewijze. Echter, het presenteren van pasklare blokjes geeft fiscale beleidsbeslissers de indruk dat zij lukraak kunnen stapelen en klikken totdat er ‘iets’ ontstaat. Dat ‘iets’ vormt dan geen samenhangend belastingstelsel: het blijven hapsnapaanpassingen.

Het jaarlijkse Belastingplan helpt ook niet mee, want dat is het vehikel dat al die fiscale oprispingen met spoed in onze belastingwetgeving laat belanden. En zo gaat het dus mis. Principiële beleidskeuzes over belastingdruk, over belastingverdeling en over de wijze van belastingheffing worden helemaal niet meer gemaakt. We praten veel over belastingen, maar het is vooral nietszeggend gebrabbel. 

Mooi voorbeeld: afgelopen week ging het in de Kamer weer eens over de bedrijfsopvolgingsregeling. Het ‘Borretje’ wordt zo langzaamaan de obsessie van sommige Kamerleden. Tegenstanders willen deze ‘perverse prikkel’ direct afschaffen. Voorstanders koesteren de ‘reddingsboei’ voor familiebedrijven. En dus sleutelt het kabinet er een beetje aan, zodat niemand echt ontevreden is, maar ook niemand echt tevreden. Het grijze compromis, omdat geen duidelijke visie is geformuleerd over vermogen en vermogensoverdrachten. Om dezelfde reden dolen we ook al jarenlang met box 3. 

Het geneuzel over bouwstenen voor ons belastingstelsel brengt een nieuw belastingstelsel niet dichterbij, zo wijst het verleden wel uit. De Bouwstenennotitie vertegenwoordigt een legoblokpraktijk die beleidsbeslissers infantiel maakt. Stop daar nou toch mee, zou ik zeggen. Neem afscheid van de kleuterschoolpolitiek in belastingland. Voor een nieuw belastingstelsel is richting nodig. Marnix: wijs ons de weg.