In memoriam Jan Giele (23 juli 1925 - 9 mei 2021)

Opinie

Onlangs bereikte mij het bericht dat prof. mr. J.F.M. Giele (Jan) op 9 mei jl. op 95-jarige leeftijd is overleden. In het overlijdensbericht staat dat Jan een mooi en welbesteed leven heeft gehad, tot het laatst toe helder van geest was en nog altijd vol belangstelling was. Treffende woorden en zo herinner ik mij hem ook.

Ik heb het voorrecht gehad om een geruime tijd met Jan samen te mogen werken.

Jan is ruim 45 jaar na zijn indiensttreding bij de overheid als surnumerair van ’s Rijksbelastingen teruggetreden en wel als hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit van Leiden. Ik ga even terug naar het jaar 1991 toen ik hem voor het eerst heb ontmoet. Hij was toen al met emeritaat. Zelf was ik sinds augustus 1990 werkzaam als fractiemedewerker Fiscale zaken bij de Tweede Kamerfractie van D66. Hans van Mierlo was destijds fractievoorzitter en in de Kamer maakten Willem Vermeend (PvdA) en Ton Vreugdenhil (CDA) op fiscaal terrein de absolute dienst uit omdat deze partijen samen een ruime Kamermeerderheid hadden en de toenmalige staatssecretaris, Marius van Amelsvoort, daar vrijwel niets tegen in te brengen had. Vermeend en Vreugdenhil werden in die tijd ook wel ‘Knabbel en Babbel’ genoemd. Jan en Vermeend kenden elkaar goed.

Het was ook in die tijd dat oud-belastinginspecteur en toenmalig NRC-journalist Aertjan Grotenhuis de fiscale nieuwsdienst Fiscafax (Kluwer) had opgezet. Jan was daar nauw bij betrokken. Fiscafax zat in gebouw ‘de Witte’ op het Haagse plein, pal naast de Tweede Kamer. Ik was Aertjan in de Kamer tegengekomen en we hadden afgesproken dat ik op de redactie langs zou komen om eens met Jan kennis te maken. Deze ontmoeting zou uiteindelijk de start blijken te zijn van een lange en hele leuke periode van samenwerking met Jan en Aertjan.

Want wat gebeurde er? Fiscafax was een kwalitatief prachtig product. Dagelijks fiscaal nieuws uit de Tweede Kamer en een snelle aanlevering van samenvattingen van arresten van de Hoge Raad. Even voor de goede orde, in die tijd verscheen alle fiscale informatie alleen op papier en lang niet elke dag. Zo verscheen Vakstudie Nieuws in die tijd één keer per twee weken. Het faxen van fiscaal nieuws was dus razendsnel, maar het had ook een keerzijde en wel het kopieerapparaat. Veel kantoren hadden namelijk genoeg aan één dagelijkse fax en die werd veelvuldig gekopieerd en in de postvakjes van de op de kantoren werkzame belastingadviseurs gelegd.

Dit was voor Kluwer de belangrijkste reden om te besluiten met Fiscafax te stoppen.

Veel kantoren gaven toen aan dit toch wel jammer te vinden. Het antwoord hierop werd de oprichting van Taxafax door Jan, Aertjan en ondergetekende. We zijn doorgegaan met het maken en verzenden van fiscaal nieuws uit de Tweede Kamer en de samenvattingen van de arresten van de Hoge Raad, maar dan wel met een andere formule. Slechts een aantal kantoren kon een exclusief abonnement krijgen en daarmee waren we van het probleem van het kopieerapparaat af.

In die tijd bestond er nog geen internet en werden uitspraken van de Hoven (belastingrechtspraak in twee feitelijke instanties bestond toen nog niet) per post toegezonden. Deze werden onder ons drieën verdeeld en dat deden we regelmatig in perscentrum Nieuwspoort of bij Jan thuis in Den Haag.

Bij de arresten ging dat anders. Die werden elke vrijdagmorgen om 11.00 uur vrijgegeven. Daarvoor moest je naar het toenmalige gebouw van de Hoge Raad aan de Kazernestraat in Den Haag. Dan moest je langs de portier naar de balie (even zwaaien naar elkaar volstond) om op je beurt te wachten om een (meestal dikke) envelop met arresten in ontvangst te nemen. Ik zorgde er dan voor om ruim voor 11.00 uur aanwezig te zijn, zodat je vooraan in de rij stond. Jan en zijn vrouw Marijke kwamen dan om 11.00 uur naar het gebouw van de Hoge Raad gereden en in hun auto verdeelden we ‘de buit’. De moeilijke zaken mochten naar Jan. Als de arresten eenmaal waren samengevat, dan werd op maandagochtend per fax een nieuwsbrief verzonden. Daarna werden de arresten door ons afzonderlijk naar een kopieerwinkel gebracht teneinde deze voor de kantoren te laten kopiëren en deze per post te verzenden. Zo ging het in die tijd en het liep allemaal prima.

Maar er werd niet alleen gewerkt. Jan kon ook erg genieten van mooie etentjes en mooie wijnen. In die tijd gingen we bijvoorbeeld regelmatig lunchen bij Savelberg in Voorschoten of bij specialiteitenrestaurant Kandinksky in het Kurhaus. Ook zijn we regelmatig in de sociëteit van Nieuwspoort gaan lunchen. Nu ben ik niet zo culinair aangelegd als Jan was, dus bestelde ik, tot ongenoegen van Jan, als het even kon een broodje kaas. Uiteraard was ik niet zo flauw om geen glas wijn mee te drinken. Jan dronk daar altijd graag Gewürztraminer. Ook bitterballen werden niet geschuwd als we later op de middag afspraken.

In die tijd schreven Jan, Aertjan en ik ook veel voor de Staatscourant. Jan en ik hadden de wekelijkse rubriek ‘Fiscaal Actueel’, waarin we met name interessante uitspraken op een hele heldere manier bespraken. Ook besteedde Jan graag aandacht aan de rechten van de belastingbetalers. Dat vond hij, terecht, belangrijk.

Het kwam in die tijd ook regelmatig voor dat we in contact kwamen met bedrijven die problemen hadden met de Belastingdienst. Dat gebeurde bijvoorbeeld regelmatig bij franchiseorganisaties. De franchisenemers waren op papier zelfstandige ondernemers, maar dat ging in de praktijk vaak fout als zo’n ondernemer een arbeidsongeschiktheidsuitkering ging aanvragen als hij bijvoorbeeld door zijn rug was gegaan. We gingen zo’n zaak dan analyseren en vervolgens schreef Jan hierover een opinie en daarna stapten we hiermee naar de Belastingdienst.

Ik weet nog goed dat we op bezoek gingen bij een franchiseorganisatie die was gevestigd in sportpark Zeist. Buiten bij de deur hadden ze zo’n ouderwets snackbarbord opgehangen waarop met grote witte letters stond geschreven ‘Welkom professor Giele’. Het liep met deze zaak uiteindelijk ook goed af, dus het woordje ‘Welkom’ is zeer op zijn plaats geweest.

Maar ook het ‘faxtijdperk’ begon op zijn einde te lopen en Aertjan wilde de fiscaliteit uit en werd correspondent voor de Staatscourant in Duitsland. Dus stonden we voor de vraag wat te gaan doen. Victor Maes was weggegaan bij Meijburg en had een internetapplicatie gebouwd om nieuws via internet te versturen. Deze applicatie heette Fiscanet en na twee besprekingen besloten we om voortaan als Fiscanet door het leven te gaan. Jan heeft daar nog heel lang aan meegewerkt en we hadden afgesproken dat hij zo lang als hij wilde, kon blijven werken. Dat heeft hij gedaan tot hij ver in de tachtig was. Zolang de arresten van de Hoge Raad nog op papier werden vrijgegeven, reed ik op vrijdag na 11.00 uur naar Wassenaar waar Jan en Marijke woonden en dan verdeelden we de zaken na eerst gezellig over van alles en nog wat te hebben gesproken. Zo zagen we elkaar nog wekelijks en bouwde Jan zijn werk steeds geleidelijker aan af. Een fantastische prestatie en zelf hoop ik dat mij dit ook is gegund. Jan zei ook altijd van zichzelf dat hij naast de fiscaliteit geen andere hobby’s had. Ik denk dat dit voor velen van ons herkenbaar is.

Zoals waarschijnlijk bij de meesten van u bekend, is NLFiscaal in 2016 van start gegaan. Fiscanet maakt hiervan deel uit. NLFiscaal heeft toen ook de Jaap van den Berge-Literatuurprijs in het leven geroepen. Jaap is oud-raadsheer bij de Hoge Raad en Jan en hij waren goede vrienden.

Jan is in 2017 samen met Marijke aanwezig geweest bij de eerste prijsuitreiking aan Rens Pieterse in Nieuwspoort. Hij wilde uiteraard ook toen gewürztraminer en bitterballen. Ik ben Jan en Marijke later nog tegengekomen in de haven van Scheveningen waar ik woon. We hebben toen samen nog iets gedronken. Ik denk met heel veel warmte en plezier terug aan de mooie en bijzondere tijd die ik met Jan heb mogen meemaken. Hij was een zeer inspirerende, integere en aansprekende persoonlijkheid van wie ik veel heb geleerd. Dat Jan bij velen geliefd was, blijkt ook uit het voorwoord in de uit 1990 daterende Giele-bundel. Daarin staat onder andere het volgende:

Ik wens Marijke en de overige familieleden veel sterkte toe.