Vlees noch expatvis

Politieke column

Invoering van een vleesbelasting is een wens van D66 en ChristenUnie. Beide partijen rekenen in hun verkiezingsprogramma op een substantiële opbrengst van € 900 miljoen respectievelijk € 1,1 miljard. VVD en CDA dachten dat ze dit ambitieuze plan bij de kabinetsformatie wel van tafel hadden gespeeld, want in het coalitieakkoord (van VVD-D66-CDA-ChristenUnie) wordt met geen woord gerept over een vleesbelasting. Vorige week bleek dat toch niet helemaal het geval te zijn. Landbouwminister Staghouwer (ChristenUnie) kondigde aan te onderzoeken ‘hoe een heffing op vlees in combinatie met een terugsluis richting de producerende sector uitvoering kan krijgen’. Hij kwam tot zijn uitlating in samenspraak met gezondheidsstaatssecretaris Van Ooijen, die niet geheel toevallig ook van de ChristenUnie is.

VVD en CDA blaften de minister gelijk terug zijn hok in. Vervolgens keften zij dat een vleesbelasting er niet snel komt. Vanuit kabinetskringen werd bezworen dat een onderzoek zeker nog niet gelijkstaat aan invoering. De onervarenheid van de minister had tot deze uitlating geleid, zo zong het bovendien venijnig rond. Ik waag dat te betwijfelen. De desbetreffende Kamerbrief over de zogeheten voedselagenda leest als een weloverwogen betoog, waarin het prijssignaal van een vleesbelasting goed past. Het was dus geen vergissing. Het ChristenUnie-smaldeel in het kabinet heeft doelbewust een eigen standpunt op het podium willen zetten. Kennelijk was dat nodig.

Anders dan D66 wil de ChristenUnie de opbrengst van de vleesbelasting terugsluizen naar de ‘landbouwsector’, althans in hun verkiezingsprogramma is deze koppeling nadrukkelijk gelegd. En zo staat de terugsluis nu dus ook markant in de Kamerbrief van Staghouwer. Probleem is dat een bestemmingsheffing navrant in strijd is met de begrotingsregels van het kabinet-Rutte IV, want belastinginkomsten moeten de hele kabinetsperiode strikt gescheiden blijven van uitgaven. Deze begrotingsregels zijn allemaal uitvoerig vastgelegd in de door minister Kaag van Financiën (D66) aan de Kamer gestuurde startnota. De ChristenUnie tart met haar podiumdrift dus ook het gezag van Kaag, waarvan het doel mij trouwens ontgaat.

Toevallig kwam afgelopen week in de Tweede Kamer het eerder in deze rubriek gesignaleerde democratische belastingdeficit aan de orde (zie NLF-P 2022/2). Volgens hun eigen verkiezingsprogramma willen de vier coalitiepartijen allemaal € 100 miljoen korten op de 30%-regeling, maar in het coalitieakkoord is de expatregeling in het geheel niet genoemd. Dus geen ingreep, en ook geen onderzoek. Zelfs geen verkenning naar een mogelijke beperking van deze forfaitaire extraterritoriale kostenvergoedingsregeling. Een vooralsnog onzichtbare hand in politiek Den Haag blijkt bepalender te zijn dan de verkiezingsprogramma’s van uiteindelijke coalitiepartijen.

Het onafhankelijke Kamerlid Omtzigt vroeg in een debat via een motie specifiek aandacht voor dit merkwaardige verschijnsel. VVD, CDA en D66 keken beschaamd weg, maar Grinwis (ChristenUnie) beende wat verontwaardigd naar voren. Alsof bij een coalitieonderhandeling geen compromissen worden gesloten, zo hield Grinwis de Kamer voor. Die verontwaardiging sloeg als een tang op een – voorlopig onbelast – varken. Het gaat hier natuurlijk niet om een noodgedwongen compromis tussen partijen. Het gaat hier om een tijdens de coalitieonderhandelingen gevoerd duister krachtenspel met een ronduit enge uitkomst. Dat de breeduit gewenste aanpassing van de 30%-regeling is verdwenen in een Bermudadriehoek weerspiegelt namelijk het failliet van democratische verkiezingen. En dat is nogal wat.

Wie wel probeert de vleesbelasting uit het eigen verkiezingsprogramma er alsnog doorheen te drukken (in de wetenschap van de weerstand binnen de coalitie) maar tegelijkertijd wegloopt voor de ingreep in de 30%-regeling uit het eigen verkiezingsprogramma (in de wetenschap dat de andere coalitiepartijen hier eigenlijk ook voorstander van zijn) heeft toch echt wat uit te leggen. Lef tonen en buiten de coalitielijntjes kleuren, werkt in dit geval anders als katalysator voor lafheid. Dus ChristenUnie, vertel het. Wie heeft waarom de expatregeling onaantastbaar verklaard?