Effectieve voltijdbonus

Politieke column

Meer werken. Het is de mantra van achtereenvolgende kabinetten. Ook in de Tweede Kamer is een steeds terugkerende doelstelling zo veel mogelijk mensen zo lang mogelijk laten werken. Mij lijkt dit streven op zichzelf niet verkeerd, alleen wordt het werken wel steeds erg beperkt uitgelegd. Het gaat de meeste politici namelijk enkel om de economische activiteit waarbij een burger onder gezag en in ruil voor betaling de handen uit de mouwen steekt. Een burger die zich op andere wijze maatschappelijk inzet, doet kennelijk niet iets dat tot politieke waardering leidt. Ik denk bijvoorbeeld aan een onbetaalde mantelzorger of aan andere vrijwilligers. Oftewel: niet alles dat nuttig en betekenisvol is, wordt vervat in het alsmaar zo bejubelde ‘werken’.

Maar goed, meer werken dus. De vermanende oproep om allemaal zo veel mogelijk te werken, gaat momenteel niet echt gepaard met een in financiële zin verleidelijke lokroep. Een meerderheid in de Tweede Kamer wil daarom, op voorspraak van coalitiepartijen D66 en VVD, een voltijdbonus introduceren. Dit moet burgers aansporen om meer uren te werken. Vanuit het kabinet waren al eerder initiatieven in deze richting met applaus ontvangen. In het onderwijs zal om die reden worden geëxperimenteerd met een bonus om leerkrachten meer uren voor de klas te laten staan.  

Ik voorspel hier de geboorte van een papieren tijger. Meer uren in een contract en evenzoveel verlof in plaats van loon leidt bijvoorbeeld tot het incasseren van een voltijdbonus zonder ook maar een uurtje extra werk. En er zijn vast meer wegen om een voltijdbonus oneigenlijk te claimen. Waarom ik dat denk? De tijdens de coronapandemie toegekende zorgbonus leidde nou ook niet echt tot loepzuiver handelen van een grote groep betrokkenen (NLF-P 2022/13). De werkkostenregeling werd regelmatig onjuist toegepast en het bonusvoordeel kwam niet steeds bij de zorgverleners terecht. Een herhaling van deze beschamende handelwijze lijkt mij dan ook reëel.

Het is ronduit hilarisch dat de Kamer soebat over een voltijdbonus, terwijl het kabinet doodleuk de marginale tarieven laat exploderen. Het Belastingplan 2023 is gelardeerd met een voorbeeld van een eenverdiener die er volgend jaar op verschillende inkomensniveaus bekaaid vanaf komt. Bij een inkomen van € 45.000 stijgt de marginale druk zelfs van 59% (2022) naar 87% (2023). Nou, deze kostwinner gaat echt geen uurtje meer werken hoor, want dat schiet geen pepernoot op. Daar komt nog eens bij dat in het gekozen voorbeeld van de eenverdiener de sterk aflopende inkomensafhankelijke combinatiekorting en de kinderopvangtoeslag niet van toepassing zijn. Dat is bij tweeverdieners wel het geval, dus daar zitten nog extremere voorbeelden. Bovendien is in het voorbeeld geen rekening gehouden met inkomensafhankelijke elementen in de inkomstenbelasting (zoals het drempelinkomen bij de specifieke zorgkostenaftrek).

Het kabinet verhoogt weliswaar de bedragen van kortingen en toeslagen, maar zorgt tegelijkertijd voor een snellere afbouw. Met deze uitruil kun je goede sier maken, terwijl het budgettair behapbaar blijft. Al enkele jaren wordt deze ‘truc’ toegepast. Experts waarschuwen voor de ondoorzichtigheid. Het verloop van de arbeidskorting met vier knikpunten is door niemand meer te volgen, laat staan te voorspellen. Wie meer uren of een salarisverhoging krijgt aangeboden, moet dit dus zeker niet direct aanvaarden. Het is zaak om eerst met de rekenmachine te bepalen of geen salarispaard van Troje wordt binnengehaald. Deze constatering is meer dan triest.

De steeds hogere marginale druk is dus het op te lossen kernprobleem. Een Kamerlid dat serieus betoogt dat meer werken moet lonen, moet het Belastingplan 2023 op dit punt amenderen met de insteek om elk jaar van deze kabinetsperiode op elk inkomensniveau de marginale druk te laten dalen. Wie dat weet te regelen, mag zich de trotse vader noemen van een wel effectieve voltijdbonus.