Parel in overheidskroon

Politieke column

De Belastingdienst is door de fruitmand gevallen met het tegenhouden van de btw-verlaging op groente en fruit naar 0% vanwege ICT-problemen. Er zijn talrijke bezwaren, maar ICT-problemen zijn er helemaal niet, zoals eerder op deze plek overigens al is gesignaleerd (zie NLF-P 2022/4). Premier Rutte erkende afgelopen week in de Senaat bij het debat over de regeringsverklaring deze misser:

Maar zo makkelijk landt deze plotse ommekeer natuurlijk niet. Gedurende de totstandkoming van het coalitieakkoord is specifiek bij deze btw-verlaging vanuit de Belastingdienst steevast gewezen op de ICT-problemen. De onheilsboodschap is na afsluiting van het coalitieakkoord nog twee maanden lang herhaald, totdat de premier vorige week dinsdag 15 februari dus opeens met een andere uitleg kwam richting het parlement. De premier deed luchtig, alsof iemand anders dan een overheidsdienst deze ICT-fabel de wereld in had gebracht.

Binnen zowel de coalitie als oppositie is van luchtigheid echter geen sprake. Laaiende reacties vallen de Belastingdienst ten deel, hoewel het voor de schermen vooralsnog rustig blijft. Want het is nogal wat als een fiscaalpolitieke beleidswens van democratisch gekozen volksvertegenwoordigers – ook al zitten aan deze wens haken en ogen – op oneigenlijke gronden wordt gefrustreerd door ambtenaren. De vraag is of andere boodschappen vanuit de Belastingdienst nog wel correct zijn of dat ook hier een loopje met de waarheid wordt genomen. Het is te bizar voor woorden dat deze vraag überhaupt relevant is.

Het is inmiddels ook zonneklaar dat het keihard liegen vanuit de Belastingdienst ten doel had om meer geld voor ICT los te peuteren bij de onderhandelende partijen voor een nieuw kabinet. En dat is goed gelukt. Het is logisch dat over deze lospeuteroperatie, met de kennis van nu, bij sommigen binnen de coalitie chagrijn is ontstaan. Belastingstaatssecretaris Van Rij gooit doodleuk extra olie op dit smeulende vuurtje. ‘Er wordt nog gesproken over de invulling van de gelden uit het coalitieakkoord’, zo merkt hij daags na het optreden van de premier in een schrijven aan de Kamer op. Het suggereert alsof de Belastingdienst geheel zelf bepaalt waaraan bijna € 300 miljoen wordt uitgegeven. Mij lijkt het daarentegen verstandiger de dienst op dit punt uitermate strak aan te sturen.

De Kamer wordt ook nog met een duidelijke waarschuwing om de oren geslagen. Want mocht er minder geld naar capaciteit voor ICT gaan, dan dreigt volgens Van Rij vertraging bij het op orde brengen van de ICT en het realiseren van de beleidsagenda. De staatssecretaris papegaait hier erg makkelijk zijn topambtenaren na. Die voelen haarfijn aan dat de in het coalitieakkoord uitgeschreven cheque aan de Belastingdienst een spijtig randje begint te krijgen, want anders hoef je niet te schermen met de impact van het scenario van minder financiële middelen.

Maar de andere kant blijft ook relevant. De Belastingdienst moet helaas veel onterechte klappen incasseren. Het hele gedoe met box 3 krijgt de dienst bijvoorbeeld voor de kiezen, maar het is toch echt de wetgever en niet de uitvoerder die hier steken heeft laten vallen. Desondanks moet de Belastingdienst nu puinruimen en ik kan me best voorstellen dat zoiets bij een van onze belangrijkste overheidsdiensten niet zo lekker valt. Het was dan ook goed dat de premier een loftuiting in petto had. ‘Ik vind de Belastingdienst een van de parels in de kroon van de overheid,’ zo zei hij treffend. Mooier kan ik het niet zeggen. Het is aan de ambtelijke dienstleiding om deze prachtige parel niet voor de zwijnen te gooien.